Ulvenhout

Aanvullingen en correcties over kerkkunst in Ulvenhout worden zeer gewaardeerd. U kunt uw informatie zenden naar het emailadres als vermeld op de pagina INFO / CONTACT
Laatste update van deze pagina 27-7-2023.

De kerk in Ulvenhout staat geregistreerd als Heilige Laurentiuskerk in de R.K. Parochie van de Heilige Familie.
Het is een neogotische kruiskerk uit 1904 en werd ontworpen door C.F. van Hoof. De kerk heeft een kerktoren. Er is een zevenhoekige koorsluiting. Naast de Laurentiuskerk staat de pastorie. Beide panden hebben sinds 2001 de status van rijksmonument.
Volgens de overlevering werd de eerste kerk ter ere van Laurentius gesticht door Constantijn de Grote. Dat gebeurde omstreeks 330-340 na chr. boven zijn graf in Rome, de Sancti Laurentii extra muros (buiten de-muren). Er werden daarna binnen de muren van Rome nog verscheidene andere kerken gebouwd, toegewijd aan de H. Laurentius. Ook in andere landen zijn een aantal kerken, kapellen of kloosters naar Laurentius vernoemd. In Nederland betreft het 19 katholieke en 4 protestante kerkgebouwen. In Noord-Brabant zijn het behalve Ginneken en Ulvenhout, de R.K. kerken van Dongen, oud-Gastel en Rosmalen; en de protestante kerken van Ginneken en Dongen.
De Ginnekense / Ulvenhoutse parochie werd in 1317 afgescheiden van de moederkerk in Gilze. De kapel – later kerk – van dit dorpje bestond echter al eerder. Het is niet onmogelijk dat reeds in 1317 Laurentius de patroon van de Ginnekense /Ulvenhoutse parochie is geworden. In ieder geval is er in 1416 een Laurentiusaltaar in de kerk aanwezig geweest.
De kerk van Ginneken /Ulvenhout viel ook na 1317 evenals Gilze onder de abdij van Thorn en onder het bisdom van Luik. Het is niet onmogelijk dat de keuze van Laurentius iets te maken heeft gehad met de trouw aan de paus van Rome tijdens het pauselijk schisma. In Rome bestond immers al een oude traditie met de verering van de Laurentius.
In 1649 aan het einde van de 80-jarige oorlog moesten de katholieken uitwijken naar elders en het kerkgebouw moest worden overgedragen aan de hervormden. Al spoedig verbleef de pastoor op Grimhuysen in Ulvenhout, maar moest daar na enkele jaren vertrekken. Eerst omstreeks 1740 kwam de parochie terug naar Grimhuysen, waar al spoedig een schuurkerk werd gebouwd. In de Franse tijd probeerden de Ginnekense katholieken hun oude kerkgebouw in het dorp terug te krijgen. Hun Ulvenhoutse broeders voelden er echter niets voor om hun pas vernieuwd kerkje te sluiten. Uiteindelijk stichtten de katholieke Ginnekenaren in 1837 een nieuwe parochie in het dorp, die uiteraard Laurentius als patroonheilige kreeg. In datzelfde jaar werd Ulvenhout een zelfstandige parochie met eveneens de H.Laurentius als patroon.
In 1902 kreeg Ginneken een nieuwe Laurentiuskerk, ter vervanging van de oudere in 1845 ingewijde voorganger die op dezelfde plaats had gestaan. Twee jaar later bouwde Ulvenhout eveneens een nieuwe Laurentiuskerk ter vervanging van het kerkje uit 1792.
De naam Laurentius drong diep door in het sociale en maatschappelijke leven van beide dorpen. Het werd de naam van de jongensscholen, van verenigingen, van de merkfabriek, van het Ginnekense ziekenhuis en zelfs van de woningbouwvereniging. Vooral in Ulvenhout werd in tal van gezinnen een zoon vernoemd naar deze parochieheilige. In Ginneken leeft de naam nog voort in het Laurenspark, de Laurensstraat, de Katholieke Basisschool St.Laurentius en in de woningbouwvereniging St.Laurentius. Ook Ulvenhout kent een Laurentiusstraat.

Omschrijving: beeld van Maria met kind Jezus
Hoogte: ca. 40 cm
Materiaal: gepolychromeerd hout
Locatie: rechts voorin de kerk

Het verhaal:
Maria werd onmiddellijk na haar dood in de hemel opgenomen en door God tot koningin gekroond. Ze heeft een kroon op haar hoofd en in haar rechterhand houdt ze een appel vast. Traditiegetrouw draagt Maria kind Jezus op de linkerarm. Haar rode ondergewaad duidt op haar waardigheid God te hebben mogen dragen, de blauwe mantel geeft haar menselijkheid aan.
Jezus draagt in zijn rechter hand een boek (het evangelie).

Omschrijving: beeld van Sint Laurentius van Rome
Kunstenaar: Cuypers & Stoltenberg Co (Roermond)
Hoogte: ca. 1,4 meter
Jaar: 1912
Materiaal: gips
Locatie: rechts voorin de kerk

Het verhaal:
het beeld werd gemaakt voor de kapel van het Laurentiusziekenhuis in het Ginneken/Breda. In 2009 werd het geschonken aan de Laurentiusparochie in Ulvenhout.
De palmtak in de rechterhand van Laurentius is het symbool van zijn martelaarschap en van zijn overwinning als christen op de dood. Het rooster in zijn rechterhand getuigd van de wrede martelingen die hij onderging en zijn dood boven het vuur. Laurentius was een Romeinse diaken die weigerde de schatten van de kerk over te dragen aan de perfect van Rome. In plaats daarvan bracht hij boeken in veiligheid en verdeelde het geld onder de aan hem toevertrouwde armen. Ondervraagd over de plaats van de kerkschatten wees hij op een grote schare bedelaars, zieken en kreupelen met de woorden: “Zij zijn de schatten van de kerk.”
Al vanaf de late middeleeuwen is Laurentius patroon van de kerkgemeenschap in het Ginneken. Opeenvolgende kerkgebouwen droegen zijn naam en in de 19de eeuw werd de Ulvenhoutse kerk aan hem toegewijd. De naam Laurentius werd ook verbonden aan scholen, verenigingen, de melkfabriek, straten, een woningbouwvereniging en zelfs het Laurensziekenhuis in de Ulvenhoutselaan in Breda.
Achter zijn hoofd is een aureool, stralenkrans of nimbus afgebeeld. Het is een ring van licht om het lichaam van goddelijk of heilige personen. Een aureool kan ook de straling of lichtkrans aanduiden – doch minder juist – die alleen het hoofd omgeeft.
Op de sokkel is achter de naam weergegeven “b.v.o.”, hetgeen staat voor “bid voor ons”.

Omschrijving: hoofdaltaar
Kunstenaar: Will Vaes-Gubbels – RKD
Afm:. afbeelding, ca. 100 x 80 cm
Materiaal: composiet
Locatie: middenin op het priesterkoor

Het verhaal:
Bijbelse voorstelling van twee figuren. De afbeelding aan voorzijde en achterzijde zijn bijna identiek, maar omdat het grof gekapt is zijn de verschillen moeilijk zichtbaar.

Omschrijving: tabernakel
Kunstenaar: Will Vaes-Gubbels – RKD
Afm.: ca. 50 x 70 cm
Jaar: 1963
Materiaal: onder andere keramiek
Locatie: links voorin de kerk

Het verhaal:
In de Katholieke Kerk is een tabernakel (ook wel sacramentshuis genoemd) een, meestal rijk versierde, brandwerende kluis op het hoogaltaar of zijaltaar, soms binnenin bekleed met zijde en van buiten vaak omhangen met gordijnen in liturgische kleur, waarin het Heilig Sacrament (de geconsacreerde hosties) bewaard wordt in een ciborie.
Het tabernakel moet binnenin wit zijn. In elke kerk mag maar één dienstdoend tabernakel aanwezig zijn. Aan conopeum en godslamp kan men zien dat het sacrament in de vorm van geconsacreerde hosties in het tabernakel aanwezig is. Zo niet, is de godslamp gedoofd en staat de tabernakeldeur meestal open. Het tabernakel is binnen de katholieke eredienst het centrum en neemt in de kerkbouw van de Katholieke Kerk de centrale positie in als de woonplaats van de – onder de gedaante van brood – ‘waarachtig tegenwoordige’ Jezus Christus.

Omschrijving: glas-in-lood vensters
Kunstenaar: Frans Nicolas (niet alle vensters)
Afmeting: divers
Jaar: 1904 t/m 1927
Materiaal: glas-in-lood met gebrandschilderd glas
Locatie: zie hieronder

Het verhaal:
De neogotische kerk heeft veel mooie en grote glas-in-lood ramen. Ze zijn een bezienswaardigheid. De hieronder beschreven vensters hebben gebrandschilderd glas. De overige vensters hebben eenvoudig wit glas.
Drie vensters zijn afkomstig uit de kapel van het voormalige Laurentiusziekenhuis. Ze zijn in bruikleen, maar omdat deze kapel niet meer bestaat is het aannemelijk dat de vensters niet meer terug gaan.
– Boven het orgel: de aankondiging, geboorte, kruisdood, opstanding en verrijzenis met eronder oud testamentische voorafbeeldingen (vijf vensters).
– Rechter transept: leven van Jezus (zes vensters en drie ronde ramen).
– Linker transept: leven van Maria (zes venters en drie ronde ramen).
– Links voor, bij rustaltaar: Lourdes, heilige Herman – Jozef (patroon van de kosters) en Theresia van Lisieux (als voorbeeld voor jonge meisjes) (vier vensters en twee ronde ramen).
– Rechts voor: marteling van Laurentius, heilige Aloysius (als voorbeeld voor de jongens, heilige Franciscus ontvangt de stigmata (vier vensters en twee ronde ramen).
– Boven het koor: David (met harp), paus Gregorius en Cecilia (met een handorgel) als de patronen van de muziek in de kerk (twee vensters en één rond raam).
– Portaal onder de toren: de heilige Drie-eenheid: Vader, Zoon en heilige Geest (één venster).
– Mariakapel: 4 legenden van Antonius (twee vensters).
– Doopraam in zijkapel links: Jezus wordt door Johannes gedoopt in de Jordaan (één venster).
– Boven het Corpus links: 3 ramen van het voormalige Laurentiusziekenhuis in Breda (drie vensters).
– Twee losse ronde ramen.

Omschrijving: beeld van heilige Maria en kind Jezus
Hoogte: ca. 90 cm
Materiaal: hout
Locatie: Mariakapel

Het verhaal:
Dit houten beeld afkomstig uit de Mariaschool werd in de kapel van de Molenstraat gezet en niemand haalde het in zijn roomse hoofd om het te beschadigen of weg te halen. Maar tijden veranderen, kerken gingen overdag op slot. En zo werd het beeld naar de St. Laurentiuskerk gehaald waar het in de dagkapel staat.
Maria werd onmiddellijk na haar dood in de hemel opgenomen en door God tot koningin gekroond. Ze heeft een kroon op haar hoofd net als kind Jezus en ze draagt een scepter. Een scepter (of schepter) is een staf, meestal voorzien van een dikker uiteinde aan de bovenkant, die geldt als machtsymbool van een godheid, koning of keizer en daarom tot de regalia behoort. De rijke draperieën van haar gewaad en het zeer hoog gehouden kind zijn kenmerkend voor de 19de eeuwse neogotiek.
Jezus draagt in zijn linker hand een rijksappel. De rijksappel stelt de wereld voor. De persoon die het object in zijn hand heeft, de wereld dus bezit, stelt een vorst voor.