Overig bouwkunst

Aanvullingen en correcties over kunst en beelden in de gemeente Breda worden zeer gewaardeerd. U kunt uw informatie zenden naar het emailadres als vermeld op de pagina INFO / CONTACT
Laatste update van deze pagina 9-8-2023

Op deze pagina ziet u alle overige bouwkundige (kunst)voorwerpen die niet onder een specifiek bouwkundig onderdeel vallen. Dergelijke voorwerpen worden ook wel ‘straatmeubilair’ genoemd. Het betreft voorwerpen van zeer uiteenlopende zaak, maar de overeenkomst is, dat ze allen door een kunstenaar ontworpen zijn of in opdracht van de architect door een kunstatelier vervaardigd zijn. Hierdoor is niet altijd eenduidig te bepalen of het kunst betreft of niet. In ieder geval heeft het raakvlakken met kunst. In bijna alle gevallen zijn de voorwerpen uniek. Hier mee wordt bedoeld dat er maar één van is gemaakt en dat is nou net een van de definities van (echte) kunst.

Naam: Synaps
Omschrijving: zitbank
Kunstenaar: Herman Lamers – RKD
Jaar: 2008
Materiaal: beton
Locatie: binnenplaats Avans Hogeschool, Hogeschoollaan 1

Het verhaal:
De Avans Hogeschool heeft een verzameling van opleidingen en heeft kennisoverdracht als doel. In samenwerking met Jan Melis ontwierp Herman Lamers een links en rechtsdraaiend element die je op verschillende manieren kan schakelen – waardoor er een grillige bank ontstaat. Midden op het plein staat een enorme kern. Het beeld (bank) is een vertaling van de synaps in de hersenen: de verbinding tussen zenuwen en kernen – de plek waar de kennisoverdracht plaatsvindt. Door hetzelfde element op verschillende wijze aan elkaar te koppelen ontstaat een mooie organische vorm als tegenhanger van de harde architectuur.
Ook de basisschool Burgst aan de Moeraszegge 73 heeft een bank als kunstvoorwerp.

Omschrijving: zitbank ondersteund door kieviten
Kunstenaar: Bolink, Merijn – RKD
Materiaal: gietijzer?
Locatie: Kievitsloop, ’t Blok 175

Het verhaal:
De Kievitsloop is een school in de Haagse Beemden. Deze school is in de loop van de jaren 70 gebouwd. Zoals bij meer basisscholen is/was in de school weinig ruimte beschikbaar voor een kunsttoepassing. Daarom wilde de school niet een kunstwerk in maar een blijvend kunstwerk aan de buitenzijde van de school realiseren, bijvoorbeeld aan de wand van het gebouw.
De naam van de school is gerelateerd aan de geschiedenis van de wijk de Haagse Beemden. Dit gebied was vroeger een moerasachtig gebied. De naam van de school verwijst naar de (vroegere) aanwezigheid van kieviten in de omgeving. Dit gegeven zag de school graag terug in het kunstwerk.
Foto Gemeente Breda

Omschrijving: zuil/fontein/lantaarnpaal
Materiaal: natuursteen
Hoogte: ca. 4 meter
Jaar: 1928
Inscriptie: zie hieronder
Status: Rijksmonument 10235
Locatie: Kasteel KMA binnenplaats, Kraanstraat 5

Het verhaal:
Een unieke en zeldzame combinatie van herdenkingszuil, fontein en lantaarnpaal.
Bijzonder rijk gedecoreerde zuil met wapenschilden van: Nederland, ?, ? en Breda.
Onder de wapenschilden bevinden zich 8 vissenkopjes die ooit als fontein diende. De fontein is nu buiten werking. Tussen 1963 en 1986 stond de fontein op het grasveld achter de cadetteneetzaal, daarna is het verhuisd naar de binnenplaats van het kasteel.
Op het onderste paneel van de zuil staat de inscriptie:
1828-1928
OPGEDRAGEN AAN
DE KONINKLIJKE MILITAIRE ACADEMIE
DOOR OFFICIEREN EN OUD-OFFICIEREN
 VAN HET NEDERLANDSCHE EN HET
NEDERLANDSCH-INDISCH LEGER 

Omschrijving: siersmeedwerk in brugleuning
Kunstenaar: Kees Keijzer – RKD
Afmeting paneel: x meter
Hoogte ‘poortwachter’:
Jaar: 1957
Materiaal: ijzer
Locatie: ter hoogte van Markendaalseweg 329

Het verhaal:
Ter plaatse van de brug waar de Markendaalseweg de Singel kruist, bevinden zich deze siersmeedwerken. Aan weerszijden van de brug staan ijzeren brugleuningen van ca. 22,5 meter met verticale spijlen. In het midden van iedere leuning zit een siersmeedwerk.
Voor het siersmeedwerk in de brugleuning heeft de kunstenaar zich laten inspireren door de natuur in de stedelijke omgeving. De elementen water, planten en vogels zijn duidelijk te waarneembaar. De leuningen worden aan weerszijden ingeklemd door ‘brugwachters’ op de hoeken. Zij markeren de landhoofden, de steunpunten voor de brug en vormen zo herkenningspunten op de weg.
Het siersmeedwerk is 2 jaar na de bouw van de brug in 1957 aangebracht. In de loop van de tijd zijn de hoofdstukken beschadigd door afbreken en ombuigen, die vervolgens met onderhoud weer hersteld zijn.
In Breda is dit de enige brug met siersmeedwerk van een kunstenaar.
Kees Keijzer uit Wouw was een kunstenaar die vooral met metaal werkte. De meesten van zijn voorwerpen hebben een geometrische abstracte vorm. Andere voorwerpen van de in 1990 overleden kunstenaar in Breda zijn: De Meeuw, Vier Heemskinderen en een abstract in het Ginneken.

Naam: De Rivier
Omschrijving: bank/speeltoestel
Kunstenares: Anne Marie van Splunter – RKD
Afmeting (hxlxb): 50 x 16.000 x 5.800
Jaar: 2003
Materiaal: beton
Locatie: Basisschool Burgst, Moeraszegge 73

Het verhaal:
Kunstenares Van Splunter vindt haar object meerwaarde krijgen als de leerlingen zich het plein later zullen herinneren als het plein met de golf. De kinderen kunnen op haar beeld hangen, zitten en liggen en het naar eigen fantasie gebruiken als racebaan, verstopplek of toneeltribune.
Het waterrijke gebied waar de school gevestigd is, heeft haar geïnspireerd. Het 16 meter lange als een rivier slingerende object heeft een reliëf alsof twee rivieren door een glooiend heuvellandschap stromen. Door deze structuur wordt het een functioneel speeltoestel. Je kunt er inderdaad in zitten en hangen, op klauteren en bij fantaseren. Door de grillige vorm verbreekt het bovendien het statische en vierkante karakter van de speelplaats.
Ook de Avans Hogeschool aan de Hogeschoollaan 1 heeft een bank als kunstvoorwerp.

Omschrijving: kapiteel met afbeeldingen van personen
Kunstenaar: Niel Steenbergen – RKD
Afmeting: ca. 50×30 cm
Inscriptie: RENOVATUM 1954
Jaar: 1954
Materiaal: steen
Status: rijksmonument 10229
Locatie: Huis Ocrum, Sint Janstraat 18

Het verhaal:
Een kapiteel of kopstuk is de bekroning, kopstuk of bovenbeëindiging van een zuil, pijler of pilaster, in de regel om de last of kracht op een smaller draagvlak over te brengen, veelal voorzien van beeldhouwwerk.
In 1952 kreeg de academie voor beeldende kunst St. Joost de beschikking over Huis Ocrum vanwege het opheffen van het RK weeshuis. Het moest ingrijpend verbouwd worden om de school te kunnen huisvesten. Direct naast de toegangspoort werd een aanbouwsel voor het trappenhuis gesloopt en een nieuwe ingang gemaakt. Bestuurslid Steenbergen hakte ter gelegenheid van de afronding van de werkzaamheden het kapiteel. Nadat St. Joost vertrokken was naar de Ypelaar volgde in 1994-1996 een uitgebreide restauratie en herinrichting. De zuil en kapiteel bleven gelukkig behouden.
Deze kapiteel heeft op 4 zijden afbeeldingen van personen en bevindt zich op de binnenplaats van de tegenwoordige muziekschool. Kerken niet mee beschouwd is dit het enige kapiteel in Breda en daardoor uniek. De inscriptie “RENOVATUM” is Latijn en betekent letterlijk “bijgewerkt” of wel renovatie.

Omschrijving: stenen bank
Kunstenaar: Jaap Kaas – RKD
Ontwerp: architect J. W. Hanrath
Breedte:
Jaar: 20-7-1927
Kosten: 150 gulden
Inscriptie: zie hieronder
Materiaal: Euville
Locatie: Stadserf

Het verhaal:
De monumentale bank is een geschenk van de gezamenlijke Bredase verenigingen, te weten de sociale-, de muziek-, de belangen- en de amusementsvereniging. De uiting van het saamhorigheidsgevoel van de Bredase verenigingen staat hier voor fors, sterk, kloek en statig. Alle Bredase verenigingen werden opgeroepen tot deelname aan een passend cadeau bij de opening van de nieuwbouw van het raadhuis aan het Stadserf in 1927. Ondanks dat de bijdragen niet zo vlot kwamen, hield initiatiefnemer Franz Smits, voorzitter van het Breda’s Mannenkoor, een inspirerende toespraak bij de onthulling van de bank op 20 juli 1927.
Ook met het vervaardigen van de bank ging het niet zo soepel. Architect Hanrath uit Hilversum, die ook de nieuwbouw van het raadhuis voor zijn rekening nam, tekende het ontwerp. Hij wilde eigenlijk Raedeker om zijn ontwerp uit te voeren, maar die was met 350 gulden te duur. Jaap Kaas deed het uiteindelijk voor 150 gulden. Hij kapte de bank uit de sterk aan verweer onderhevig zijnde steensoort Euville, die ook is toegepast bij de bouw van het stadhuis.
De beide leuningen van de bank zijn afgewerkt met een afbeelding van een hond. De honden, door journalist Gerard van Herpen ooit de waakhonden van de democratie genoemd, staan voor trouw.
Op de zijkant van de leuning is te lezen: DE VERENIGINGEN VAN BREDA AAN HET GEMEENTEBESTUUR 1926.
Nu, vele decennia later is de toestand van de bank nog slechter geworden. Door de zachte steensoort heeft de bank flink ingeboet op kwaliteit en aanzien. Mede door het “fietsenprobleem” op het Stadserf is de bank nog nauwelijks toonbaar en nodigt het niet meer uit om er op te gaan zitten.