Aanvullingen en correcties over gedenkstenen/tegels/platen e.d. in de gemeente Breda worden zeer gewaardeerd. U kunt uw informatie zenden naar het emailadres als vermeld op de pagina INFO / CONTACT
Laatste update van deze pagina 2-1-2024
Omschrijving: gedenksteen voor gevallene
Afm.:
Materiaal: marmer
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Balfortbrug, Balfortstraat
Het verhaal:
De bom is waarschijnlijk ontsnapt uit een Engels vliegtuig dat aan een Duits bombardementsvliegtuig wilde ontsnappen. Het was waarschijnlijk een V2.
Op de steen is vermeld:
Twintig Namen
Ter nagedachtenis aan hen die vielen door de bom
op de Balfortbrug 23 december 1944
B.M. Bastiaansen-Jansen, P.F. Luiten-Lips
A.M. Bongenaar, C. Meyvis
C.W.M. Brouwers, M. Nielemans-Voeten
C. Cas, E.J. Poppelaars
C. Engbersen-Jespers, A.M. Schrauwen
H.W.E. van Gastel, M.F. Vermeeren-Muishout
N.J. Hertog-van Vuuren, J.A.L. Voermans
W.J. de Koning, L.A. Wissel
C.J.M. van der Linden, R.J. van der Wulp
De slachtoffers alsnog een naam gegeven
als troost voor hen die achterbleven
23 december 1944
Omschrijving: gedenkplaat 400 jaar betrekkingen Manhattan
Afm. ca. 40×40 cm
Jaar: 2009
Materiaal: brons op stenen sokkel
Opschrift: zie hieronder
Sokkel: natuursteen, 1 mtr met tekst “Lions Club Breda Host 1959-2009”
Locatie: Boschstraat 22
Het verhaal:
Adriaen van der Donck (Breda, ca. 1618 – Nieuw-Amsterdam, 1655) was een advocaat en landeigenaar in Nieuw-Nederland, naar wie de stad Yonkers in de staat New York is vernoemd (Van der Donck werd jonkheer of jonker genoemd vanwege zijn erfelijke landbezit in Nieuw-Nederland). Van der Donck was een van de belangrijkste politieke voorvechters van het recht op zelfbestuur in de stad Nieuw-Amsterdam, en kan worden gezien als vader van de geboorteakte van de stad die later New York zou worden.
Andere wereldbekende Bredanaars zijn:
– Dries van Kuijk, Colonel Parker, manager Elvis Presley
– Jan Ingenhousz, natuuronderzoeker
– Michiel Verwest, Tiësto, DJ
– Robbert van de Corput, Hardwell, DJ
Tekst gedenksteen: Nederland herdacht in 2009 de 400 jaar oude betrekkingen met Manhattan, het vroegere Nieuw Amsterdam, waaruit New York is ontstaan. Het was met name Adriaen van der Donck die deze metropool zijn democratische basis gaf. Hij is geboren in de Boschstraat te Breda als kleinzoon van de Bredase Turfschipper Adriaen van bergen.
De Lions Club Breda Host vestigt bij gelegenheid van zijn 50 jarig bestaan, samen met de Yonkers Millennium Lions Club of New York uit de stad Yonkers genoemd naar “jonker” van der Donck, de aandacht op deze voorvechter van burgerrechten uit Breda.
Omschrijving: gedenktegel Café De Beyerd 175 jaar
Ontwerp: Né, Yvonne – RKD
Uitvoering: Studio ID
Afm. ca. 40×40 cm
Jaar: 1-5-2013
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Boschstraat 26
Het verhaal:
Ter gelegenheid van van 175 jarig bestaan van Café de Beyerd. Dat betekent dat het café in 1838 is opgericht.
Omschrijving: gedenksteen 700 jaar Bavel
Ontwerp: Mevr. René Pegel de Torbal en dhr. Ad Vingerhoeds
Hoogte: 1,7 meter
Jaar: 26 juni 1999
Materiaal: beton met bronzen wikkel
Opschrift: Bavel 1299 1999
Status: monument
Locatie: t.o. Brigidastraat 12 (achter de kerk) N51 33.897 E4 49.785
Het verhaal:
Het kunstwerk is door burgemeester Rutten (van Breda) onthult ter gelegenheid van het 700 jarige bestaan van Bavel. De bronzen omslag stelt een tijdsbalk voor van de historische ontwikkeling van Bavel. Op de omslag is onder andere het wapenschild van Bavel te zien maar ook een molen, mensen e.d.
Omschrijving: gedenksteen Begijnpoort
Materiaal: natuursteen
Afm.: 1,25×0,90 meter
Inscriptie: zie hieronder
Jaar: ca. 1980
Locatie: Begijnhof, poortgebouw, Catharinastraat
Het verhaal:
Opschrift: Dit huis hersteld, de weg gebaand, een teken: Geen goedheid zal ontbreken waar wijsheid is, maar wij bestaan reeds in ’t begin te dingen naar Gods hulp als machtigste gewin.
Het begijnhof in 1267 gesticht, werd door Graaf Hendrik II van Nassau in 1535 naar hier verplaatst, na de bouw van de Catharinakerk 1830-1838 en de pastorie 1850 vond uitbreiding plaats met het kleine hof 1860-1963. Bij de algehele restauratie 1970-1980 werd de poort herbouwd.
Omschrijving: gedenksteen J. Ooms begijnhof
Materiaal: natuursteen
Afm.: . meter
Inscriptie: zie foto
Jaar: 1-9-1997
Locatie: Begijnhof, Catharinastraat
Het verhaal:
De steen bevindt zich op het Begijnhof. De inscriptie zegt genoeg.
Omschrijving: gedenktegel Jazz Festival Breda
Afm.: ca. 60×40 cm
Materiaal: hardsteen
Opschrift: zie foto
Locatie: t.o. bioscoop Pathé, Chasséveld 15
Het verhaal:
Deze gedenksteen is in mei 1995 in de bestrating van het Chasséterrein gelegd waar ooit het Jazz Festival begon. De tegel is al eens opgeknapt maar door de veegwagens wordt de kleur telkens weer uit de letters gepoetst, waarna een grijze steen overblijft.
Omschrijving: gedenkplaat Torenhaanfeesten Princenhage
Afm: ca. 40×60 cm
Jaar: 22-5-1992
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Dreef 1
Het verhaal:
De steen bevindt zich in het trottoir. Zoals aangegeven op de plaat herdenkt het diverse memorabele momenten van het dorp Princenhage. De herdenkingsplaat is aangeboden door K.K.P. wat staat voor Kontakt Kommissie Princenhage.
foto
Omschrijving: gedenkplaat
Afm: ca. 40×60 cm
Jaar:
Materiaal:
Opschrift: zie foto
Locatie: Dreef 1
Het verhaal:
.
Omschrijving: gedenkplaat WOII
Afm: 45×30 cm
Materiaal: brons met RVS-lijst
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Duivelsbruglaan
Het verhaal:
De steen bevindt zich ter plaatse van de brug over de Mark. Opschrift:
13 oktober 1944
Bombardement op Bad Wörishofen
EEN FATALE VERGISSING
Sinds 2 november 1921 bevond zich tussen de Duivelsbrug en Villa Overweide (Duivelsbruglaan 50) het kuuroord ‘Bad Wörishofen’ (vanaf 1943 heette het ‘Bad Ginneken’).
In 1883 was de badinrichting gesticht door dr Soer op de Hoek van de Duivelsbruglaan en de Baronielaan (Duivelsbruglaan 104-106).
Soer behandelde patiënten met lichamelijke kwalen volgende Kneipp-methode. Die was gebaseerd op een waterkuur, gecombineerd met de genezende werking van lucht, zonlicht en kruiden Pfarrer Kneipp ontwikkelde zijn methode in het Duitse Wörishofen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Villa Marckendael, ‘De Vialla van Eras’ (Duivelsbruglaan 54) gevorderd door de Duitse Weermacht. Op 13 oktober 1944 besloten de geallieerden dit hoofdkwartier van het Duitse 67e legerkorps te vernietigen. Wat een precisiebombardement had moeten zijn, werd een volslagen misrekening: Bad Wörishofen werd getroffen zevenentwintig patiënten en personeelsleden verloren het leven. Een fatale vergissing…
Wijkraad
Ginneken=Ginneken
Omschrijving: gedenkstenen Kasteel bewoners
Afm.: ca. 1,8 x 0,6 meter
Materiaal: natuursteen
Locatie: Kasteel Bouvigne, Galderseweg
Inscriptie links:
1494 Geslacht van Brecht
1611 Jan Baptist Keermans
1614 Philips Willem van Oranje
1618 Prins Maurits
1625 Prins Frederik Hendrik
1647 Prins Willem II
1650 Prins Willem III, Koning van Engeland
1702 Prins Johan Willem Friso
1711 Prins Willem IV
1751 Prins Willem V
1775 Jan Daniel Engel
1799 George A.W. Ruysch
Inscriptie: rechts
1807 Johan A. Wolff
1816 Elisabeth G. Paardekoper
1833 G. van Hoey Schilthouwer van Oostee
1839 J.J. de Poorter
1859 G.F. Brantsma
1903 L.A.M. de Bruijn
1920 E. Zoetmulder
1930 Gemeente Ginneken en Bavel
1942 Gemeente Breda
1973 Hoogheemraadschap van West-Brabant
1977 De restauratie is voltooid en z.h.k. Prins Claus onthult deze gedenksteen
Jaar: 1977
Materiaal: steen
Locatie: koetshuis
Het verhaal:
Op de twee gedenkstenen staan de eigenaren vermeld van het landgoed Bouvigne. In 2004 is Waterschap Brabantse Delta eigenaar geworden. Boven de twee stenen bevindt zich het wapen van Nederland.
Omschrijving: gedenktegel voor gevallene in WOII
Afm.:
Materiaal: brons
Opschrift: zie hieronder
Locatie: t.o. De Kogelvanger, Galderseweg
Het verhaal:
De gedenksteen bevind aan de zijde van het Mastbos tegenover de restaurant de Kogelvanger. Op de steen is vermeld:
1940-1945
Nabij deze plek werden door de Duitse bezetter
11 verzetsstrijders gefusilleerd
Op 10-9-1944 vanuit Baarle-Nassau:
G.G. Gerritsen, 27 jaar A.T. van Gestel, 28 jaar
M.J. Cornelissen-Verhoeven, 45 jaar
Op 5-10-1944 vanaf de Vloeiweide-Rijsbergen:
J.J. Bakker, 25 jaar J.v.d. Bogaard, 23 jaar
H.P.J. Brautigam, 49 jaar A.v.d. Heuvel, 34 jaar
H.H. Hofman, 22 jaar J.M. Nelissen, 31 jaar
F.F. de Visser, 33 jaar J. de Vries, 26 jaar
HUN OFFER MAG NIMMER VERGETEN WORDEN
Omschrijving: gedenkplaat Gasthuispoort
Diameter: ca. 45 cm
Jaar: van ? tot 2016
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Gasthuispoort
Het verhaal:
Breda was in de middeleeuwen een vestingstad en had toen hoge stenen muren, poorten en torens. Binnen en buiten de muren waren hoge opgaande wallen. Naast of aan de muren bevonden zich brede bogen. Een van deze poorten was de Gasthuispoort. Het gebouw bevond zich op de locatie waar nu de Gasthuispoort is. Dat is het korte straatje tussen de Catharinastraat en de Vlaszak. Eind 20ste eeuw heeft men als herdenking op deze plaats een deel van de poort hermetseld met de oude originele kloostermoppen die bij opgravingen gevonden zijn. Vroeger waren bakstenen aanzienlijk groter dan nu, men noemde ze Kloostermoppen. In het midden van de poort werd deze bronzen plakkaat aangebracht. De tegel en de stenen cirkels moesten echter plaatsmaken voor de nieuwbouw van de appartementencomplexen aan de Vlaszaak in de jaren 2016-2018. De nieuwbouw kreeg de naam Gasthuispoort. De oorspronkelijke Gasthuispoort heeft tussen 1330 en 1530 bestaan en deed dienst als toegang tot de stad aan de oostzijde van de ommuring. De ommuring is toen afgebroken omdat nieuwe ontwikkelingen in de artillerie een stad met muren kwetsbaar maakte. In het Valkenbergpark bevinden zich nog soortgelijke poortbogen die eveneens hermetseld zijn als herdenking.
Omschrijving: gedenktegel 1e steen
Afm: 32×24 cm
Jaar: 2 mei 1995
Materiaal: brons
Locatie: Ginnekenstraat 134
Het verhaal:
Herdenkingstegel aan de nieuwe bestrating van de Ginnekenweg.
Omschrijving: gedenksteen annexatie Ginneken
Afm.: 145×54 cm
Jaar: 1 november 1980
Materiaal: natuursteen
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Ginnekenweg 148A
Het verhaal:
Inscriptie:
“HIER LIEP HET LEIKE GINNEKENS GRENS
ZELFSTANDIG ZIJN EN BLIJVEN WAS DE WENS
DOCH DE NOORDELIJKE OPMARS VORDERDE GESTA
OP 1 JANUARI 1942 WERD GINNEKEN VOORGOED BREDA
TER VERZOENING
1 NOVEMBER 1980
M.J.H. VAN DE VEN
BURGEMEESTER
NIEUW GINNEKEN
S.G.C. “T LESTOGENBLIK”
22 JARIG JUBILEUM
300 JAAR GINNEKENS CARNAVAL
W.J.L.J. MERKX
BURGEMEESTER
BREDA”
Linksboven zien we het gemeente wapen het Ginneken en rechtsboven het gemeentewapen van Breda. De gedenksteen is aangebracht op de grens van het voormalige Ginneken en Breda.
Omschrijving: gedenktegel Tijn Kolsteren
Afm: ca. 35 x 20 cm
Jaar: 2-4-2022
Materiaal: hardsteen
Opschrift: zie foto
Locatie: Grote Markt
Het verhaal:
De waterspeelplek voor het stadhuis op de Grote Markt werd 2 april 2022 officieel in gebruik genomen. De fontein heeft de vorm van het wapen van Breda en heeft de naam ‘Tijns Waterplein’ gekregen. Het is vernoemd naar Tijn Kolsteren, het jongetje dat in 2016 onze harten veroverde en heel Nederland aan het nagels lakken kreeg. De fontein werd geopend door burgemeester Depla, Tijns ouders en zijn broer.
Op 21 december 2016 meldde Tijn zich samen met zijn vader bij de brievenbus van het Glazen Huis op de Grote Markt. Hij wilde door nagels te lakken geld ophalen voor het goede doel. Zijn originele doel was om er 100 euro mee op te halen. De DJ’s van het Glazen Huis vonden het verhaal van Tijn bijzonder en nodigde hem uit om in het Glazen Huis nagels te komen lakken. Met de nagellak actie bracht Tijn heel Nederland in beweging en gaf hij duizenden kinderen in oorlogsgebieden een toekomst. Hij haalde meer dan 2,5 miljoen op. Helaas was voor hem geen toekomst weggelegd en overleed hij op 7 juli 2017 aan de gevolgen van hersenstamkanker. Tijn heeft een onuitwisbare indruk gemaakt op iedereen. Reden genoeg om zijn naam te verbinden aan het waterspeelplein.
De waterspeelplek is aangelegd onder de vlag van het project Cool Towns, een samenwerking tussen 14 Europese partners gericht op het tegengaan van de negatieve effecten van klimaatverandering en het vinden van aantrekkelijke oplossingen die steden klimaatbestendig en robuust maken, zodat hittestress zo veel mogelijk wordt voorkomen of beperkt.
Omschrijving: gedenktegel Roaring Twenties
Afm: 60×40 cm
Jaar: 10-10-1978
Materiaal: hardsteen
Opschrift: zie foto
Locatie: Grote Markt
Het verhaal:
Roaring Twenties Club Breda
Omschrijving: gedenksteen / zitbank Vincent van Gogh
Afm: 1500×60 cm
Materiaal: hardsteen
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Haagweg 387
Het verhaal:
Herdenkingssteen in de vorm van een zitbank over de schilder Vincent van Gogh.
Tekst: “Als ik buiten werk dan is ’t om boomstudies te maken de boomen beschouwende alsof ‘figuren waren ze vooral beschouwende met het oog op den contour, de proportie & hoe ze in elkaar zitten daarna komt het medeleeren & de kleur en de omgeving Vincent van Gogh”
Omschrijving: gedenktegel haven
Afm.: 64×42 cm
Jaar: 2007
Materiaal: natuursteen
Opschrift:
“Water in Historic City Centres
Europa verbonden door water
Breda Chester Gent ‘s-Hertogenbosch Limerick Mechelen
2003 2007″
Locatie: Haven 13 N51 35.350 E4 46.356
Het verhaal:
In november 2003 gaf de toenmalige voorzitter van het Europese Parlement, de Ier Pat Cox, in de stad Limerick het startsein voor het project “Water in Historic City Centres”, één van de projecten in het kader van het Interreg IIIB NWE programma als onderdeel van het Europees Ruimtelijk Ontwikkelingsfonds.
Het water, vaak de bron van ontstaan van veel Europese steden, blijkt nog immer een enorme inspiratiebron. In de vorige eeuw is het water door de groeiende automobiliteit, de aanleg van rioolstelsels en de verminderde economische betekenis verwaarloosd en in veel gevallen zelfs uit het stadsbeeld verdwenen. Nu de binnensteden als centrum van economisch leven, als belangrijke drager van de culturele identiteit van de stad, maar ook als habitat zijn hergewaardeerd, neemt de betekenis van het water weer toe. Niet alleen waar het gaat om de ruimtelijke kwaliteit of de binnenstadseconomie, maar ook in het kader van het watermanagement. Water in de binnenstad levert in die zin een belangrijke bijdrage aan een duurzame herontwikkeling van binnensteden.
Omschrijving: gedenkplaat Vrede van Breda
Afm.:
Jaar: ?
Opschrift: zie hieronder
Locatie: KMA, Kasteelplein
Het verhaal:
Vrede van Breda
In het kasteel van Breda zijn tussen mei en augustus 1667 de vredesonderhandelingen gevoerd die een eind maakten aan de Tweede Engelse Oorlog (1665-1667). De onderhandelingen gingen tussen Engeland, Nederland, Frankrijk en Denemarken met Zweden als bemiddelaar. Om de Engelsen onder druk te zetten stuurde raadspensionaris Johan de Witt een oorlogsvloot onder leiding van Michiel Adriaansz de Ruyter en Cornelis de Wit naar Engeland. Op 10 juni 1667 voerde het kort daarvoor opgerichte korps mariniers een ..d uit op Sheerness, vervolgens doorbrak een schip de ketting waarmee de Medway was geblokkeerd en bracht een vlooteskader de Engelse oorlogsvloot bij Chatham een gevoelige slag toe.
Daarna kwam er schot in de onderhandelingen. Op 31 juli werden de vredesvoorwaarden vastgesteld en op 24 augustus werden deze in het kasteel van Breda geratificeerd: dezelfde dag werd de vrede op het bordes van het stadhuis geproclameerd.
Bij de Vrede van Breda ruilde Nederland zijn aanspraken op Nieuw Amsterdam (New York) tegen de Engelse op Suriname erkende Engeland de Nederlandse heerschappij op de Molukken en aanvaardden de Engelsen op zee het beginsel ‘vrij schip, vrij goedt’.
Stadssociëteit de Gouden Cirkel ter gelegenheid van Breda 750.
Omschrijving: gedenkplaat Loge het Vrij Geweeten No. 25
Afm.: ca. 45×30 cm
Jaar: 1991
Opschrift: zie foto
Locatie: Kasteelplein
Het verhaal:
Het Vrij Geweeten is naar verluidt de oudste nog bestaande vereniging in Breda. Met het stamnummer ’25’ is de werkplaats ook een van de vroegste vrijmetselaarsloges in Nederland (en na de loge van Bergen op Zoom, de oudste van Noord Brabant). Het Vrij Geweeten werd opgericht in 1791 door zeven vrijmetselaars, (soms tijdelijke) inwoners van de stad Breda, onder wie de kleurrijke historische figuur Franz Anton Mesmer. Deze tegel is gelegd naar aanleiding van het 200 jarige bestaan van de vereniging.
Omschrijving: gedenkplaat Begijnhof
Afm.: ca. 65×45 cm
Jaar: 22 maart 2017
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Kasteelplein
Het verhaal:
Opschrift: Deze grond werd op 22 maart 1267 door de heer van Breda in eigendom gegeven aan de begijnen voor realisatie van een begijnhof met eigen kerk en begraafplaats. Dit hof verhuisde in 1535 op verzoek van Hendrik III van Nassau naar de huidige locatie aan de Catharinastraat.
Onthuld door Gen. Maj. N. Geerts, 22 maart 2017
Naast de tekst is de plattegrond weergegeven van het eerste begijnhof.
Omschrijving: gedenkplaat voor leerlingen straatmakers
Afm.: 50×40 cm
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: hoek Pastoor Doensstraat / Kloosterstraat Bavel N51 33.917 E4 49.860
Het verhaal:
Bronzen plaquette om de leerling straatmakers in het zonnetje te zetten.
Omschrijving: info bordje geboortehuis Marga Minco
Afm.: ca. 20×12 cm
Materiaal: kunststof
Opschrift: zie foto
Locatie: Prins Hendrikstraat 196
Het verhaal:
Marga Minco, pseudoniem van Sara Voeten-Menco, is een schrijfster van ‘humoristische en absurdistische verhalen en suggestieve, sobere vertellingen’. Haar veel vertaalde oorlogskroniek Het bittere kruid (1957) is een klassieker uit de Europese literatuur over de Tweede Wereldoorlog. Voor haar gehele oeuvre ontving zij in 2005 de Constantijn Huygensprijs en in 2019 de P.C. Hooftprijs.
Minco wordt vooral bewonderd om haar zuivere en sobere taalgebruik. Haar proza leest bijna alsof het gisteren werd geschreven, zo helder en indringend is het, zo goed van sfeer en zo vol verdiepende waarnemingen.
Marga Minco werd op 31 maart 1920 in de Prins Hendrikstraat nr. 196 te Ginneken geboren als derde kind van de vertegenwoordiger Salomon Menco, zoon van een orthodox joodse procuratiehouder uit Oldenzaal en Grietje Menco-van Hoorn, dochter van een Groningse textielhandelaar uit ’t Zandt. Oorspronkelijk heette de familie Minco; de naam Menco ontstond aan het begin van de 20e eeuw door een schrijffout van een ambtenaar.
Haar grootouders kwamen uit Twente. Omstreeks 1925 verhuisde het gezin naar Breda, waar de vader als parnas een vooraanstaand lid van de joodse gemeenschap aldaar werd. De jaren daarop verhuisden ze nog twee keer binnen Breda, met als laatste woning waar het volledige gezin woonde, tot 1941, een huis aan de Loopschansstraat.
Omschrijving: gedenkplaat van het 100 jarig bestaan van de Hirdesbrug
Afm.: ca. 30×20 cm
Jaar: 2006
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: tpv de voetgangersbrug bij de Marksingel
Het verhaal:
Een plaquette ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan van de Hirdesbrug. Onthuld door de wethouder A. J. G. Oomen.
Omschrijving: gedenkplaat nieuwe rotonde Mastbosstraat
Afm.: 60×40 cm
Jaar: 18-11-1995
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: rotonde Mastbosstraat en Rithsestraat
Het verhaal:
De gedenkplaat ligt ingebed in het nieuwe trottoir van de rotonde van de Mastbosstraat-Rithsestraat. De gedenkplaat werd er oorspronkelijk neergelegd bij het gereedkomen van de eerste rotonde ter plekke in het jaar 1995. Het was indertijd een initiatief van het Rotonde-Komitee met als voortrekkers Cees Hoosemans, Jan van den Bliek en Pierre van Pruijssen. Janus van Nispen van de gelijknamige onderneming/handel in rijwielen mocht hem openen.
Bij de laatste her-ver-reconstructie van de rotonde kwam de tegel weer boven en zo kreeg het opnieuw een ereplaatsje in het nieuwe cement.
Zaterdag 18 november 1995 werd de nieuwe rotonde aan de Mastbosstraat feestelijk geopend. De omwonenden hadden hierbij samen met de K.K.P. (Kontakt Kommissie Princenhage) op voortreffelijke wijze een feest georganiseerd.
Hoe is deze rotonde tot stand gekomen? In de jaren negentig was de Mastbosstraat een beruchte en gevaarlijke weg. Van de hele stad Breda was dit de kruising waar jaarlijks de meeste ongelukken gebeurden. En ook de rest van de Mastbosstraat was een levensgevaarlijke racebaan. Zelfs hoewel dit stadsvernieuwingsgebied was, was de gemeente aanvankelijk niet bereid om het probleem aan te pakken. Het enige wat ze toe wilde zeggen was een studie. Dus de bewoners van de Mastbosstraat en het bestuur van Stichting Wijkbelang Heuvel waren zeer ontevreden.
De druppel, die de emmer deed overlopen, was een dodelijk ongeluk op 7 juli 1992 verderop op de Mastbosstraat, waarbij een 13-jarig meisje om het leven kwam. De bewoners van de Mastbosstraat organiseerden zich in de commissie Mastbosstraat en overhandigden samen met het bestuur van Stichting Wijkbelang Heuvel een petitie op het stadhuis. Ook in het overleg over de stadsvernieuwing werd besloten tot een hardere aanpak.
Op 15 september 1992 stond er een groot stuk in De Stem: Als niet ondermeer de Mastbosstraat werkelijk aangepakt zou worden, dan zou de bewonersdelegatie van Stichting Wijkbelang Heuvel uit het overleg stappen. Bijna was de stadsvernieuwing in Heuvel niet doorgegaan! Na dit ultimatum werden binnen de gemeente alsnog de benodigde middelen vrijgemaakt. Speciaal de toenmalige wethouder Koekoek heeft zich hier bijzonder voor ingespannen: Hij voerde veel direct overleg met de bewoners van de Mastbosstraat. En hij regelde binnen B&W dat er voldoende geld kwam om de Mastbosstraat veiliger te maken, onder andere door stoplichten aan de Flierstraat, het verdwijnen van de afrit van de Zuidelijke rondweg en met name ook de rotonde.
Omschrijving: infobord Beleg van Breda
Afm.: 60×40 cm
Jaar: 6-12-2013
Materiaal: aluminium, kunststof
tekst: zie hieronder
Locatie: aan de railing van de haven, Nieuwe Prinsenkade
Tekst:
1813 BELEG VAN BREDA
VERDRIJVING FRANSE TROEPEN – STICHTING KONINKRIJK DER NEDERLANDEN
Op 30 november 1813 landt te Scheveningen de zoon van de laatste stadhouder, die tot Soeverein Vorst wordt uitgeroepen. Deze Prins van Oranje, de latere Koning Willem I, draagt het regiment infanterie van Kolonel Phaff op (opgericht 23 november 1813) om vanuit Den Haag naar Breda te marcheren. Op deze plaats, bij de voormalige Waterpoort ondersteunen zij, als eerste onderdeel van het nieuwe Nederlandse leger de Bredase stadsmilitie en Russische eenheden bij de verdediging tegen Napoleontische troepen, die de stad eerder hebben verlaten. Deze Franse troepen proberen op 20 december 1813 de stad weer te bezetten. Dit wordt verijdeld door het net aangekomen regiment van Kolonel Phaff. Een tweede aanval van de Fransen, 21 december bij de Waterpoort, wordt in een man tot man gevecht van 150 leden van Phaff’s regiment succesvol afgeslagen.
Het eerste wapenfeit van de nog in oprichting zijnde Nederlandse krijgsmacht is een feit.
Het regiment van Kolonel Phaff is het stamregiment van huidige Regiment Limburgse Jagers. Deze plaquette is op 6 december 2013 aangeboden aan de stad Breda ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van het Regiment.
Omschrijving: gedenktegel 10 jaar Oranjeboom
Materiaal: natuursteen
Afm.: . meter
Inscriptie: zie hieronder
Locatie: Oranjeboomplein
Het verhaal:
Inscriptie: Aangebod door Rayonbewoners aan kinderver de Oranjeboom bij 10-jarig bestaan.
De tegel is ingemetseld in een gemetselde plantenbak welke zich op het plein bevindt.
Omschrijving: gedenkplaat voor 46 gevallen wijkbewoners WOII
Afm.: 80×45 cm
Jaar: 3-11-2019
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Pastoor Pottersplein
Het verhaal:
Op 3-11-2019 werd door het Belcrum Comité Dodenherdenking een plaquette onthult met de namen van de 46 wijkbewoners die het leven lieten tijdens WOII. De onthulling ging hand in hand met de jaarlijkse herdenking en de 75 jaar bevrijding.
De plaquette bevindt zich naast het Heilig Hartbeeld aan de Pastoor Potterplein dat een oorlogsmonument is.
Omschrijving: gedenksteen Vloeiweide
Afm.: 90×60 cm
Materiaal: metaal
Opschrift: zie foto
Status: oorlogsmonument Nationaal Comité 4 en 5 mei
Locatie: Café Parkzicht, Paul Windhausenweg 1
Het verhaal:
Het ‘Vloeiweide monument’ aan het Bredase verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en in het bijzonder aan de dertien plaatselijke verzetsmensen die tijdens het drama van de Vloeiweide op 4 oktober 1944 zijn omgekomen.
De namen van de dertien slachtoffers luiden: J.J. Bakker, J.J. v.d. Boogaard, M. v.d. Boogaard, H.P.J. Brautigan, H.J. v.d. Heuvel, N.H. Hofman, J.J. Nelissen, J.M. Oberg, H.G.P.M. v.d. Sande, H.A.J. Touw, F.F.D. Visser, J.D. Vries en H.J.P. Windhausen.
In de Tweede Wereldoorlog heeft de SS een overval gepleegd op een post van de ondergrondse verzetsbeweging, die gevestigd was op het landgoed ‘De Vloeiweide’. Hierbij kwamen onder meer de vrouw en drie kinderen van het boswachtersgezin Neefs en de verzetsmannen Paul Windhausen, J. Oberg, M. v.d. Sande, P. v.d. Boogaard en N. Touw om het leven.
De verzetsmensen N. Brautigam, C. v.d. Boogaard, H. Hofman, F. de Visser, J. Bakker, J. v.d. Heuvel, J. Nelissen en J. de Vries werden door de bezetter gearresteerd en op 5 oktober 1944 in een bos bij Breda gefusilleerd.
Op het landgoed ‘De Vloeiweide’ aan de Hellegatweg in Rijsbergen (gemeente Zundert) staat ook een monument ter nagedachtenis aan de gebeurtenissen op de vloeiweide.
De plaquette hangt aan de gevel van een horecagelegenheid café Parkzicht aan de Paul Windhausenweg. Deze straat is vernoemd naar een van de op de plaquette vermelde verzetsstrijders. Aan de overzijde staat de Duitse tank die door de Poolse verzetsstrijders in de oorlog in beslag is genomen. De tank is eveneens een oorlogsmonument.
Tekst: Nationaal Comité 4 en 5 mei
Paul Windhausen jr (1903-1944), zoon van Paul Windhausen sr. (1871-1944) en Maria Wilhelmina Hilgers, kwam uit een Roermondse kunstenaarsfamilie. Na het doorlopen van het gymnasium van het Bisschoppelijk College in Roermond volgde hij de opleiding Middelbaar Onderwijs tekenen aan de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijs in Amsterdam en in augustus 1927 behaalde hij de akte MA-tekenen. Hij was van 1928 tot 1929 onderwijzer aan de Middelbare kunstnijverheidsschool in Maastricht. Op 1 januari 1929 werd hij benoemd tot tekenleraar aan het Onze Lieve Vrouwelyceum in Breda. In 1933 richtte hij samen met Gerrit de Morée, Dio Rovers en Jan Strube de Kunstkring Breda op.
Windhausen schilderde portretten, landschappen en enkele religieuze werken. Enkele van zijn werken zijn het Spanjaarsgat te Breda (1937), Winter 1942, een houtgravure met stadsgezicht van Breda (1938) en het interieur van IJzergieterij Touw in Breda, bekend als De ijzergieterij. Dit laatste werk was in het bezit van zijn zus, Mevr. Van Hees-Windhausen, en is kort voor 1997 gekocht door de gemeente Breda.
Tijdens de oorlog raakte hij met een collega-leraar van het Onze Lieve Vrouwelyceum in 1943 betrokken bij het verzet. Hij gaf leiding aan een groep verzetsmensen die na Dolle Dinsdag (op 5 september 1944) op het landgoed (thans natuurterrein) De Vloeiweide bij Rijsbergen een radiopost van de Ordedienst onderhield. Dat gebeurde in het huis van boswachter Neefs en diens gezin met vrouw en acht kinderen.
Samen met de andere leden van deze groep werd Windhausen daar bij een overval door de Duitsers om het leven gebracht, drie weken voordat Breda werd bevrijd door de Poolse 1e Pantserdivisie onder leiding van generaal Maczek (29 oktober). Op 4 oktober 1944 werd dit huis – waarschijnlijk door verraad – door de Duitsers overvallen. Bij de overval op de Post in de Vloeiweide werd de verzetsgroep aangetroffen. Er ontstond een hevig vuurgevecht. Windhausen liep naar buiten om vrije aftocht te vragen voor mevrouw Neefs en de kinderen. Vrijwel onmiddellijk werd hij neergeschoten. De zwaargewonde Windhausen werd vervolgens door een Nederlandse SS’er met een pistool doodgeschoten. Het huis werd in brand gestoken. Daarbij kwamen de vrouw van de boswachter en drie van hun kinderen in de vlammen om. Er sneuvelden zeven verzetsmensen en vijf Duitse militairen. Negen overlevenden werden meegevoerd, van wie er de andere dag op de Ginnekense schiethei acht werden terechtgesteld. Alleen de jongste werd gespaard en moest getuige zijn.
Omschrijving: gedenkplaat Wilhemus A. De Leeuw
Afm.: 60×37 cm
Jaar: 24-8-1948 tot 6-9-2014 en na juli 2016
Materiaal: koper
Opschrift:
“1940-1945
Ter gedachtenis aan
den gevallene
Wilhelmus A. De Leeuw”
Status: oorlogsmonument Nationaal Comité 4 en 5 mei
Locatie: Stationshal Stationsweg N51 35.694 E4 46.895
Het verhaal:
De 3e sectie van de 2e Wegcompagnie – Bataljon Spoorwegtroepen – had als taak om het station, spoorbrug en emplacement van Dordrecht te bewaken alsmede de spoorbrug voor gemotoriseerd vervoer overschrijdbaar te maken voor de evacuatie van het Veldleger uit Noord-Brabant. Daartoe had zij de beschikking over twee vrachtwagens met houten vlonders om tussen en naast de rails te kunnen plaatsen. De circa 60 man sterke sectie had haar kwartier in de villa Weizigt, vlakbij de spoortunnel en naast het Bos van de Roo. De sectie werd als eerste van alle Nederlandse troepen in Dordrecht op 10 mei in de vroege ochtend met de parachutisten van 3./FJR1 geconfronteerd, wiens landingszone op zichtafstand van de genisten was. Dankzij het juiste beleid van de sectiecommandant, waren alle wachtposten en manschappen voorzien van een 60 patronen rantsoen en waren bovendien wachtposten en patrouilles uitgezet. Toen de Duitsers zich verzamelden nabij de Julianakerk in Dordrecht, werd direct door de genisten het vuur op hen geopend. Daarop maakte de Duitse bevelhebber de fout direct te reageren door een offensieve actie met twee van zijn pelotons te ontwikkelen tegen de spoorwegtroepen.
Soldaat Wilhelmus A. de Leeuw uit lage Zwaluwe behoorde tot de driemans wachtpost op de spoorbrug en sneuvelde in het korte gevecht met het 3e peloton van 3./FJR1 dat als enige in Zwijndrecht was geland en de spoor- en verkeersbrug over de Oude Maas aanviel. Hij sneuvelde bij het brugwachtershuisje op de brug op 10 mei 1940.
Tijdens de verbouwing/nieuwbouw van het station in 2014-2016 is de plaat tijdelijk weggehaald. De gedenkplaat heeft een nieuw plekje gekregen in de NS-hal aan de zuidzijde.
Bron
Omschrijving: gedenkplaat podium Breda 750 jaar
Afm.: 50×40 cm
Jaar: 2002
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Valkenbergpark N51 35.473 E4 46.763
Het verhaal:
Een van de vele tegels die Breda rijk is. Deze betreft een herinnering aan 750 jaar Breda. Op 23 juni 1252 schonk de heer van Breda, Hendrik IV van Schoten, een aantal rechten aan de poorters van Breda op het gebied van belastingen, rechtspraak en de militaire verdediging van het land van Breda. Echte stadsrechten waren het niet, want de poorters hadden in 1252 al een eigen rechtspraak. Hieruit, en uit de terminologie van de akte, concluderen historici dat Breda op dat moment al een stad was met een eigen bestuur. De tekst van de oorkonde van 1252 is alleen in afschriften bewaard gebleven. Hij vormt het oudste bewijs van het bestaan van Breda als stad en wordt daarom al eeuwen (ten onrechte) aangehouden als beginjaar van het stedelijke bestaan van Breda.
Omschrijving: gedenksteen Artikel 1
Ontwerper: Maarten Fleuren
Afm.:
Jaar: 10 november 2002
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Status: oorlogsmonument Nationaal Comité 4 en 5 mei
Locatie: Valkenbergpark N51 35.473 E4 46.763
Het verhaal:
Op de gedenkplaat is de volledige tekst van Artikel 1 van de Nederlandse grondwet aangebracht. Met dit monument hebben de tolerantie en het principe van antidiscriminatie symbolisch een vaste plaats gekregen.
Het monument ‘Artikel 1’ in Breda is opgericht, omdat antisemitisme en islamofobie de afgelopen jaren zijn toegenomen. Dit wijst op een klimaat van intolerantie in de Nederlandse maatschappij.
Het Comité Kristallnachtherdenking besloot daarom het juridische fundament van de discriminatiebestrijding in onze maatschappij, Artikel 1 van de Nederlandse grondwet, een stevige plaats te geven in Breda. Dit grondwetsartikel geldt sinds 1984 als symbool voor de bestrijding van discriminatie. Juist nu dit artikel in sommige kringen ter discussie is gesteld, willen de Bredase initiatiefnemers een krachtig signaal afgeven dat een aantasting van dit grondrecht niet getolereerd wordt.
De gedenkplaat is een geschenk van het Comité Kristallnachtherdenking aan de stad Breda. Dit comité bestaat uit: Amnesty International, Diakonie Breda, Nederlands Israëlitische Gemeenschap Breda, Risala, platform van Marokkaanse organisaties, Stichting Nieuwkomers en VluchtelingenWerk, Molukse wijkraad, Stichting Akabe, Anti Fascistische Actie, Jongerenpastoraat Breda, Museum Oorlog en Vrede, COS, Vertizontaal, Palet, steunpunt voor multiculturele ontwikkeling in Noord-Brabant en het Steunpunt tegen discriminatie West-Brabant en staat onder voorzitterschap van journalist Rob Cremer.
Het monument is onthuld op 10 november 2002 door burgemeester Rutten. Op deze dag wordt de jaarlijkse Kristallnachtherdenking gehouden. De gedenksteen bevindt zich aan de zijde van de KMA in het park.
Tekst: Nationaal Comité 4 en 5 mei
Omschrijving: gedenksteen Hemelboom
Afm.: x cm
Jaar: 2010
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Valkenbergpark N51 35.473 E4 46.763
Het verhaal:
Naast de gedenksteen is een x-boom geplant. De boom en de gedenksteen bevinden zich aan de zijde van de Catharinastraat in het park.
Omschrijving: gedenksteen Koningslinde
Afm.: 35×25 cm
Jaar: 30-4-2013
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Valkenbergpark N51 35.473 E4 46.763
Het verhaal:
Geen extra info. In 2021 was de boom al ca. 6 meter hoog.
Omschrijving: herdenkingsbord Veteranen Breda
Afm.: 55 x 40 cm
Jaar: 9 juni 2022
Materiaal: plaatmetaal
Opschrift: zie foto
Locatie: Valkenbergpark N51 35.473 E4 46.763
Het verhaal:
Burgemeester Paul Depla opende op 9 juni 2022 een nieuwe herdenkingsplek voor veteranen in park Valkenberg. Samen met Stichting Veteranen Breda nam hij het Witte Anjer Perkje in gebruik.
“De witte anjer is het symbool van de Nederlandse veteranen”, aldus burgemeester Depla. “Uit respect en waardering voor hun inzet hebben we dit perk aangelegd op een belangrijke plek in de stad. Om zo iedereen die door het park langs dit perkje lopen er nog eens aan te herinneren hoe belangrijk rol deze mensen hebben gespeeld in onze vrijheid.”
In 2019 riep het Nationaal Comité Veteranendag Nederlandse Gemeenten door heel het land gemeenten op om veteranen te bedanken, eren en waarderen met een speciaal Witte Anjer Perkje. Ook Breda geeft daar gehoor aan. In Park Valkenberg is een perk met daarin een mix van verschillende kleuren anjers aangeplant die nog lange tijd zullen bloeien. Van juli tot en met september bloeit daar straks nog fier de witte trosanjer bovenuit.
Op donderdag 9 juni is de herdenkingsplek in gebruik genomen. Dit is een tijdelijke locatie, tot de vertegenwoordiging van de Bredase Veteranen en gemeente Breda een permanente plek hebben gevonden.
Omschrijving: gedenksteen Koningslinde
Afm.: x cm
Jaar: 7-4-2004
Materiaal: Belgisch natuursteen
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Wilhelminapark
Het verhaal:
Opschrift: Koninglinde
Aangeboden door Stadtsbosbeheer ter gelegenheid van de geboorte van de Kroonprinses Amalia op 7 december 2003.
Geplant op 6 april 2004 door burgemeester mr. C.G.J Rutten en leerlingen van groep 7 van basisschool ‘de Spoorzoeker’ ter gelegenheid van Nationale Boomfeestdag 2004.
Gemeente Breda.
In 2021 was de boom al ca. 4,5 meter hoog.
Omschrijving: informatiebord Colonel Thomas Parker
Materiaal: RVS
Afm.: 30×20 cm
Inscriptie: zie hieronder
Jaar: 26 juni 2019
Locatie: Wijngaardhof
Het verhaal:
Opschrift:
Colonel Thomas A. Parker
Breda 26 juni 1909 + Las Vegas, 21 januari 1997
Hier werd Andreas (Dries) van Kuijk op 26 juni 1909 geboren. Hij groeide op in Breda en emigreerde als 19-jarige naar Amerika.
Daar veranderde Dries zijn naam in Colonel Thomas A. Parker en werd er wereldberoemd als manager van Elvis Presley. Hij keerde niet meer terug naar Breda en overleed in 1997 op 87-jarige leeftijd in Las Vegas.
Dit gedenkteken werd geplaatst door de fanclub Elvis Matters ter gelegenheid van de 110ste geboortedag van Dries van Kuijk op 26 juni 2019.
Omschrijving: gedenkplaat WOII
Materiaal: brons
Afm.: 30×20 cm
Inscriptie: zie foto
Locatie: Wilhelminapark
Het verhaal:
Het monument ‘Panther D-Tank’ in Breda is een originele Duitse Panther D-Tank, gebouwd in het jaar 1943. De 43 ton zware tank is geplaatst op een voetstuk. Op de tank is aan de voorzijde onder de loop een metalen plaquette aangebracht. Voor de tank staat dezelfde plaquette.
De tank is een oorlogsmonument.
Kunst in Breda 