Klokkenberg

Aanvullingen en correcties over kunst en beelden in de gemeente Breda worden zeer gewaardeerd. U kunt uw informatie zenden naar het emailadres als vermeld op de pagina INFO / CONTACT
Laatste update van deze pagina 29-8-2023

Op deze pagina vindt u alle kunstvoorwerpen in het gebouw van De Klokkenberg aan de Galderseweg 81.
In 2017 is men begonnen met het verbouwen van de Klokkenberg tot lux appartementencomplex. In november 2019 trokken de eerste bewoners in de appartementen.

Naam: Cosmas en Damianus
Omschrijving: beeld
Kunstenaar: Niel Steenbergen – RKD
Hoogte:
Jaar: 1955
Materiaal: brons
Locatie: Klokkenberg, Galderseweg 91

Het verhaal:
Aanvankelijk stond dit beeld op het plein voor de kapel. In 1983 werd het verplaatst naar het grasveld tegenover de hoofdingang. Medisch Centrum de Klokkenberg is tot 2006 in gebruik geweest. In 2017 is een projectontwikkelaar begonnen met de verbouw van het medisch centrum tot appartementencomplex. Alle beelden zijn daarbij tijdelijk in een depot ondergebracht. Dit beeld heeft in 2021 weer een bestemming gekregen op het terrein.
Cosmas en Damianus, tweelingbroers, geboren in de tweede helft van de 2e eeuw in Syrië. Van hun leven is niets met zekerheid bekend. Zij zouden allebei geneesheren zijn geweest, die kosteloos hun geneeskundige diensten aanboden (daarom staan zij in de oosterse kerk bekend als de Agioi Anárgyroi, d.i. Heilige Geldlozen) en dankzij hun levenswijze velen tot het christendom bekeerden. De twee broers gelden als de patroonheiligen van artsen, apothekers en andere beroepen uit de medische sector.
Andere beelden van Niel Steenbergen in Breda zijn: Heilige Catharina, Judith met het hoofd van Holofernes, Mencia Monument en schikgodinnen

Naam: Klokke Roeland
Omschrijving: beeld
Kunstenaar: Kees Vet – RKD
Hoogte: ca. 1 meter
Jaar: 1970
Materiaal: brons
Locatie: Klokkenberg, Galderseweg 91

Het verhaal:
Na de bevrijding van Noord Brabant besloot het bestuur van de in 1943 opgerichte Stichting Sanatorium de Klokkenberg een noodsanatorium op te richten in Tilburg. De in 1945 gegoten klok speelde een rol in de campagne om geld in te zamelen voor de bouw van het sanatorium. Op de klok is de tekst aangebracht: “Als een klokke Roeland, luid ik in grooten nood, Edele Brabant were di, tegen den Witten Dood”.
De klok is afgeleid van de klok in de Grote Kerk van Breda eveneens met de naam Roelant. Met 5000 kg was het de zwaarste klok in de toren. Bij brand werd de klok aan één kant geluid. Dat stond ook in oud-Nederlands op de klok zelf: “Mijn naam is Roelant, als ik luij aan eenen kant, dan is tot Breda allarm of brant. Als ik gaa aan beijde sijden, dan is Breda in groot verblijden.” Het rijmpje zegt het als: bij droevig nieuws (zoals een brand of aanval op de stad) werd hij aan één kant geluid, bij blij nieuws aan twee kanten.
Roeland is de beroemdste der paladijnen (ridder) van Karel de Grote. De legende schildert hem als uitzonderlijk dapper, loyaal en eenvoudig. Hij sneuvelde in de slag bij Roncevalles. Dit dorp aan de Spaans/Franse grens is vooral bekend om de strijd tussen de Basken en Karel de Grote in 778. Ridder Roelant of Roland (in het Spaans Roldan) en zijn manschappen zongen het Roelantslied (Chanson de Roland) tijdens de strijd. In dit Franse heldendicht worden zijn moedige daden bezongen inclusief zwaard Durendal en verdragende hoorn Olifant.
In de zinsnede ‘Edele Brabant were di’ klinkt de invloed van het zeer katholieke Brabantia Nostra (Noord Brabant) nog door. De witte dood staat voor tuberculose (tbc of tering).
De personeelsvereniging van de Klokkenberg liet de klok 25 jaar later opnemen in een monumentje als geschenk aan het bestuur. Kunstenaar Kees Vet maakte de jongen, het meisje en de vogel op de klok, die voor de ‘lichtheid’ zorgt. In 1970 werd de laatste tbc-patiënt ontslagen en werden de eerste kinderen opgenomen in het centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie. Miniatuur replica’s werden sindsdien gebruikt als geschenk aan medewerkers bij een 25-jarig jubileum.
In 1970 kreeg het beeld een plek op het grasveld voor de kapel. Medisch Centrum de Klokkenberg is tot 2006 in gebruik geweest. In 2017 is een projectontwikkelaar begonnen met de verbouw van het medisch centrum tot appartementencomplex. Alle beelden zijn daarbij tijdelijk in een depot ondergebracht. Dit beeld is in 2022 herplaats bij de vijver voor het hoofdgebouw.
Op de sokkel is een bordje aangebracht met de volgende tekst: “Aangeboden door het personeel bij het 25 jarig bestaan 1945-1970”
Klokke Roeland is ook de naam van de legendarische klok in het Belfort van Gent.

Naam: Zonnelied
Omschrijving: gevel reliëf met Bijbelse voorstelling van Franciscus van Assici
Kunstenaar: Henri van Haaren – RKD
Hoogte:
Jaar: 1954
Materiaal: kalksteen
Status: rijksmonumnent 528718
Locatie: Klokkenberg, Galderseweg 91

Het verhaal:
In de voorgevel van het hoofdgebouw bevindt zich een gevel reliëf met een afbeelding van het Zonnelied van Franciscus van Assisi.
Franciscus verbleef het grootste deel van zijn leven in zijn geboortestreek Umbrië in midden Italië. Grote bekendheid kreeg hij met zijn preken en hymen. Het loflied van de schepselen, het Zonnelied (‘Loflied van de schepselen, il Cantico delle Creature’) schreef hij rond 1224. Deze ode aan de schepper en aan de hele geschapen natuur is hier weergegeven door de heilige te omgeven met afbeeldingen van dieren, planten en bloemen. Het tafereel wordt geschraagd door afbeeldingen van in de natuur werkende mensen. Vanwege zijn betrokkenheid bij dieren is Franciscus patroon van de dierenbescherming en wordt op zijn naamdag, 4 oktober, dierendag gevierd. Inmiddels is hij ook uitgeroepen tot patroonheilige van een leefbare wereld en de milieubeweging.
Franciscus houdt zijn handen in de orantehouding. De orantehouding is een christelijke gebedshouding waarbij men de armen symmetrisch uitstrekt en de geopende handen opheft tot op oorhoogte, terwijl men de ellebogen dicht bij de romp van het lichaam houdt. Bij deze afbeelding houdt Franciscus de handen echter niet op oorhoogte maar op heuphoogte. De orante gebedshouding werd veelvuldig in de vroegchristelijke kunst afgebeeld en wordt ook vandaag gebruikt, zowel door priesters als door leken.

Omschrijving: gevel reliëf met Bijbelse voorstelling
Kunstenaar: Niel Steenbergen – RKD
Hoogte: ca. 1 meter
Jaar: 1954
Materiaal: kalksteen
Locatie: Klokkenberg, Galderseweg 91

Het verhaal:
Boven de ingang van de kerk is deze Bijbelse voorstelling te zien. Op de afbeelding zien we Jezus Christus die een boek vasthoudt. Linksboven staat een arend, linksonder een leeuw met vleugels, rechtsboven een engel en rechtsonder een stier met vleugels. Alle vier figuren houden een gesloten boek vast. De 4 figuren staan voor resp.: Johannes, Marcus, Mattheüs, en Lucas, de 4 evangelisten. Een evangelist is letterlijk de brenger van een evangelie (“goede boodschap”). In de beeldende kunst worden deze 4 evangelisten sinds de vierde eeuw niet alleen afgebeeld in de vorm van menselijke gedaanten, maar ook als symboolgestalten. Deze laatste werden geïnspireerd door de visioenen in de Bijbelboeken Ezechiël 1 en Openbaring 4. Hierin wordt de apostel Johannes weergegeven als adelaar, Lucas als stier (of als os of als kalf), Marcus als leeuw en Mattheüs als engel (of als mens). Deze weergave, ook wel tetramorf genoemd (uit het Grieks: vier vormen), is waarschijnlijk van Syrische oorsprong.
Boven het ornament is in de gevel de tekst ‘DOM‘ weergegeven. DOM betekent “Deo optimo (et) maximo”, dat wordt vertaald als “(gewijd) aan de beste en grootste God”. Deus optimus maximus was een nomen sacrum (“heilige naam”) in de Romeinse godsdienst, gegeven aan belangrijke goden zoals Jupiter. Het werd door het christendom overgenomen. De uitdrukking, vaak afgekort tot D.O.M., wordt ook teruggevonden op vele kerken en andere gebouwen uit de renaissance, vooral in Italië. Het zou het motto worden van de benedictijnen (“Voor de opperste grootste god”). Het wordt dan ook op de flessen van benedictijnse bieren geschreven. Het wordt ook geregeld op grafzerken (epitaaf) vermeld (“aan de opperste grootste God”). De vertaling van het Latijnse Domus is ‘huis’. In het christendom wordt een DOM gezien als een belangrijke kerk, denk maar aan de Dom van Utrecht en de Dom van Keulen.
Aan de gevel van de Sint-Laurentiuskerk aan de Ginnekenweg 333 bevindt zich een soort gelijke afbeelding.