Bavel

Aanvullingen en correcties over kerkkunst in Bavel worden zeer gewaardeerd. U kunt uw informatie zenden naar het emailadres als vermeld op de pagina INFO / CONTACT
Laatste update van deze pagina 20-7-2023.

De kerk in Bavel staat geregistreerd als Heilige Maria Hemelvaartkerk in de R.K. Parochie van de Heilige Familie. De kerk heeft de status van rijksmonument. Nadat eerdere diverse kerkjes in Bavel waren gebouwd, werd op 23 mei 1887 de huidige kerk door bisschop P. Leijten geconsacreerd. Hij was als pastoor in Bavel in 1885 met de bouw begonnen. De neogotische kerk is ontworpen door Jan van Langelaar uit Princenhage, een leerling van de bekende architect Pierre Cuypers. De kerk is opgetrokken uit Hollandse baksteen, versierd met natuurstenen banden. De toren van 55,6 meter heeft een hoge naaldspits.

Omschrijving: beeld van Maria
Hoogte: ca. 1,3 meter
Materiaal: gepolychromeerd hout
Locatie: links in de Mariakapel

Het verhaal:
Maria werd onmiddellijk na haar dood in de hemel opgenomen en door God tot koningin gekroond. Ze heeft een kroon op haar hoofd en draagt een scepter. Een scepter (of schepter) is een staf, meestal voorzien van een dikker uiteinde aan de bovenkant, die geldt als machtsymbool van een godheid, koning of keizer en daarom tot de regalia behoort. Traditiegetrouw draagt Maria kind Jezus op de linkerarm. Haar rode ondergewaad duidt op haar waardigheid God te hebben mogen dragen, de blauwe mantel geeft haar menselijkheid aan.
Jezus draagt in rechter hand een boek (het evangelie) en in zijn linker hand een rijksappel. De rijksappel stelt de wereld voor. De persoon die het object in zijn hand heeft, de wereld dus bezit, stelt een vorst voor.

Omschrijving: beeld van Theresia van Lisieux
Hoogte: ca. 50 cm
Materiaal: gips
Locatie: links in de Mariakapel

Het verhaal:
Theresia van Lisieux is een Franse heilige en kerkleraar van de Rooms-Katholieke Kerk. Haar feestdag valt op 1 oktober. Ze wordt ter onderscheid van de heilige Theresia van Ávila ook wel “de kleine Theresia” genoemd. Ze is de patrones van missionarissen en het missiewerk en van Frankrijk en Rusland.
Theresia werd op haar tiende ernstig ziek totdat het Mariabeeld op 13 mei boven haar bed naar haar glimlachte, waarna ze volledig genas. Al op jonge leeftijd voelde ze dat het haar roeping was God te dienen. Ze was uitzonderlijk vroom, maar stond ook bekend om haar wilskracht en gevoel voor humor. Ze besloot in te treden bij de orde van de Ongeschoeide Karmelietessen in Lisieux (Normandië) waar twee zussen van haar al eerder waren ingetreden. Op haar vijftiende trad zij met toestemming van haar bisschop en moeder-overste daadwerkelijk in bij de orde, na zelfs tot bij paus Leo XIII om een uitzondering gevraagd te hebben vanwege haar leeftijd (de paus antwoordde “Als God het wil”). In 1890 deed zij haar professie en in 1893 kreeg zij de zorg over de novicen toebedeeld. Op aanwijzingen van haar zus, die op dat moment tevens overste was, begon zij in 1895 met het opschrijven van haar levensverhaal. In 1896 werd tuberculose bij haar geconstateerd. Ze stierf op 24-jarige leeftijd aan de ziekte.
Na haar dood wist een medezuster over haar diepe verbondenheid met Jezus het geloof heel dichtbij te brengen. Dit is mede de reden dat haar autobiografie, Histoire d’une âme (Het verhaal van een ziel) zeer populair is en in meer dan 40 talen is vertaald.
Op 29 april 1923 werd Theresia zalig verklaard. Haar heiligverklaring volgde op 17 mei 1925. In 1997 werd Theresia, als derde vrouw in de geschiedenis, door paus Johannes Paulus II tot kerkleraar uitgeroepen.

Omschrijving: beeld van Heilige Familie
Hoogte: ca. 1,4 meter
Materiaal: gips
Locatie: links in het schip tegen een kolom

Het verhaal:
Bij een afbeelding van de Heilige Familie staat Kind Jezus gewoonlijk centraal tussen zijn ouders Maria en Josef. Hij is niet alleen de centrale persoon binnen het gezin maar ook van het katholieke geloof.
Jezus wijst met zijn linkerhand naar zijn rode hart.
Het beeld van de Heilige Familie is patroon van de huidige parochie. Het voetstuk is bekostigd uit de kas van de Aartsbroerderschap van de Heilige Familie.

Omschrijving: beeld van apostel Petrus
Hoogte: ca. 1,4 meter
Materiaal: gips
Locatie: links in het schip

Het verhaal:
Petrus was volgens het Nieuwe Testament een van de twaalf apostelen van Jezus en leiders in het vroege christendom. Oorspronkelijk heette hij Simon of Simeon. Jezus noemde hem in het Aramees Kefas, wat “rots” betekent en in het Grieks werd vertaald als Petros. Om die reden wordt hij ook wel als Simon Petrus aangeduid.
Het Nieuwe Testament telt twee brieven die worden toegeschreven aan Petrus, zie Eerste brief van Petrus en Tweede brief van Petrus.
In de Rooms-Katholieke Kerk wordt Petrus als de eerste paus beschouwd en wordt hij ook wel aangeduid als Sint-Pieter. Het ambt van paus wordt daarom ook wel “Petrusambt” genoemd. In het oosters christendom wordt Petrus als de eerste patriarch beschouwd.
In kunst en iconografie is Petrus vrijwel altijd te herkennen aan de sleutels van de hemel, die het Petrusambt symboliseren. Andere attributen zijn een omgekeerd kruis, visnet en een haan.
Achter het hoofd van Petrus is een aureool, stralenkrans of nimbus afgebeeld. Het is een ring van licht om het lichaam van goddelijk of heilige personen. Een aureool kan ook de straling of lichtkrans aanduiden – doch minder juist – die alleen het hoofd omgeeft.

Omschrijving: beeld van apostel Paulus
Hoogte: ca. 1,4 meter
Materiaal: gips
Locatie: links in het schip

Het verhaal:
De heiligen van Petrus en Paulus zijn de twee belangrijkste apostelen, volgelingen van Jezus die later het christendom verspreidden. Petrus geldt voor katholieken als de eerste Paus. Zijn naam betekent ‘rots’: Jezus koos Petrus als de rots om zijn kerk te bouwen. Ook Paulus behoorde tot de leiders van de christelijke kerk. Aan beide heiligen zijn teksten uit het Nieuwe Testament van de Bijbel toegeschreven.
Paulus houdt een zwaard en een boek vast. Met het zwaard werd hij onthoofd en het boek staat voor de de bijbel.
Achter het hoofd van Paulus is een aureool, stralenkrans of nimbus afgebeeld. Het is een ring van licht om het lichaam van goddelijk of heilige personen. Een aureool kan ook de straling of lichtkrans aanduiden – doch minder juist – die alleen het hoofd omgeeft.
Beelden van Petrus en Paulus komen vaak als een twee-eenheid voor.

Omschrijving: beeld van Donatus van Münstereifel
Hoogte: ca. 1,3 meter
Materiaal: gips
Locatie: links in het schip

Het verhaal:
Donatus behoort tot de zogenaamde catacombenheiligen, van wie in historisch opzicht niets bekend is maar over wie diverse legenden bestaan. Volgens een legende behoorde hij tot het Legio fulminatrix (Bliksemlegioen). Vandaar dat Donatus afgebeeld wordt met een pijlenbundel, bestaande uit bliksemschichten. Hij wordt vereerd in het Rijnland en de Lage Landen (bijvoorbeeld in Altforst), als beschermer tegen onweer en blikseminslag.
Op de sokkel is achter de naam weergegeven “b.v.o.”, hetgeen staat voor “bid voor ons”.

Omschrijving: beeld van H. Brigida van Kildare
Hoogte: ca. 1,5 meter
Materiaal: gips
Locatie: rechts bij het Jozef altaar

Het verhaal:
De Heilige Brigida van Kildare is na de Heilige Patrick de belangrijkste heilige van Ierland. In het Engels heet ze Saint Bridget. Ze leefde van 453 tot 523. Heel wat verhalen over haar zijn een verchristelijking van de verhalen van de Keltische godin Brigit. Ze trok zich op jonge leeftijd terug als kluizenares en ging wonen in een hol onder een eik. Ze stichtte daar in de vijfde eeuw het klooster van Kildare, Ierland.
Zij geldt als beschermheilige van het vee. Haar naamdag valt op 1 februari. Er is geen Ierse heilige die in West-Europa zoveel vereerd wordt als de Heilige Brigida. Dat is ongetwijfeld te danken aan de vele Ierse monniken die naar deze streken kwamen om het christelijk geloof te verkondigen.
Het is niet onmogelijk dat zij via de abdij van Thorn de patrones van de parochie van Bavel is geworden. De Heilige Brigida was reeds de patroonheilige van de eerste kerk van Bavel nabij de Dorstseweg, die in 1484 moet zijn afgebrand. Daarna kwam er een nieuwe Brigidakerk, die tot 1887 op het huidige kerkhof heeft gestaan. In 1855 vond de bisschop van Breda echter, dat niet de Heilige Brigida, maar Maria de eerste patrones van de parochie van Bavel moest zijn. Het huidige kerkgebouw, dat in 1887 in gebruik is genomen, werd dan ook toegewijd aan Onze Lieve Vrouw ten Hemel Opneming (Maria Hemelvaart).
Als beschermheilige van het vee wordt de Heilige Brigida meestal afgebeeld met een rund. Haar symbool, de koe, staat ook in het gemeentewapen van Ginneken en Bavel en in het dorpswapen van Bavel. In haar linkerhand draagt zij een abdsstaf.
Het beeld is destijds geschonken door een begijn. Op de sokkel is weergegeven: S. Brigida Abbalitsa O.P.N.
O.P.N. staat voor “Ora Pro Nobis” en betekent bid voor ons.

Omschrijving: schilderij van Ambrosius van Milaan
Afm.: ca. 2 x 1,4 meter
Locatie: rechts bij het Jozef altaar

Het verhaal:
De heilige Ambrosius van Milaan leefde in de vierde eeuw. Hij was een kerkvader, bisschop van Milaan en schreef veel werken over de Kerk.
Ambrosius is de patroonheilige van de imkers. Een legende vertelt dat boven de wieg van Ambrosius een zwerm bijen vloog. De bijen druppelden honing in de mond van de baby, vandaar dat men spreekt dat de redevoeringen van deze heilige “zoet als honing” waren. Zijn feestdag is op 7 december.
Hij wordt afgebeeld als bisschop (tabberd, mijter, staf) meestal met boek; naar aanleiding van zijn legende zeer vaak met een bijenkorf; soms met een geselroede (vooral vanwege het berispen van keizer Theodosius I); soms met beenderen in de hand (omdat hij de relieken van Gervasius en Protasius terugvond).

Omschrijving: preekstoel met panelen
Kunstenaar: Pierre Cuypers – RKD
Afm.: ca. 40 x 90 cm
Materiaal: gepolychromeerd hout
Locatie: rechts tussen het priesterkoor en het schip

Het verhaal:
De preekstoel is bekleed met vijf houten panelen waarop Jezus en de vier evangelisten Mattheüs, Marcus, Johannes en Lucas, zijn afgebeeld. Een evangelist is letterlijk de brenger van een evangelie (“goede boodschap”).
In de beeldende kunst worden deze vier evangelisten sinds de vierde eeuw niet alleen afgebeeld in de vorm van menselijke gedaanten, maar ook als symboolgestalten. Deze laatste werden geïnspireerd door de visioenen in de Bijbelboeken Ezechiël 1 en Openbaring 4. Hierin wordt de apostel Mattheüs als engel (of als mens), Marcus als leeuw, Johannes als adelaar en Lucas als stier (of als os of als kalf). Deze weergave, ook wel tetramorf genoemd (uit het Grieks: vier vormen), is waarschijnlijk van Syrische oorsprong.
Bij deze panelen zijn zowel de evangelisten als mens afgebeeld maar ook hun symbolen. Van links naar rechts: Mattheus, Johannes, Marcus en Lucas. Jezus in het midden.
De totale kosten van de preekstoel bedroegen destijds 1000 gulden.

Omschrijving: beeld van Jozef van Nazareth
Hoogte: ca. 1,2 meter
Materiaal: steen
Locatie: rechts in het schip

Het verhaal:
In de evangelieverhalen komt Jozef alleen voor in Jezus’ kindheidsverhalen (Matteus 01-02; Lukas 01-02). Hij is een afstammeling van David. Hij is timmerman (Matteus 13,55) en woont in Nazareth. Hij is een rechtschapen mens en hij zorgt goed en liefdevol voor Maria en haar kind. Meer weten we eigenlijk niet van hem.
Hij wordt vaak afgebeeld met staf waaraan lelies bloeien. Soms met winkelhaak en timmermansgerief, soms met Jezus op de arm en lelietak in de hand. Bij dit beeld houdt Jozef een staf en een boek vast.
Op de sokkel is achter de naam weergegeven “b.v.o.”, hetgeen staat voor “bid voor ons”.

Omschrijving: beeld van Rochus van Montepellier
Hoogte: ca. 1,3 meter
Materiaal: gips
Locatie: rechts in het schip

Het verhaal:
Zijn hagiografie vertelt dat Rochus werd geboren te Montpellier. Hij was de enige zoon en verloor zijn ouders toen hij 20 jaar oud was. Zodra hij kon, gaf hij zijn geërfde vermogen aan de armen en vertrok in 1317 te voet naar Rome. Onderweg verpleegde hij zieken, bij voorkeur pestlijders, en verwierf spoedig naam, omdat hij sommigen genas door het kruisteken over hen te maken. Op de terugreis werd hij te Piacenza zelf door de pest aangetast. In de iconografie wordt hij daarom vaak met een open been afgebeeld (niet hier). Hij trok zich terug in een bos en werd daar door een engel genezen. Bij zijn terugkeer in Montpellier werd hij op bevel van zijn oom als spion gevangengenomen. Hij verbleef vijf jaar lang tot aan zijn dood in de gevangenis. Toen hij stierf verscheen er een engel in glanzend licht die verkondigde dat allen die Rochus aanriepen tegen de pest, genezen zouden worden. Dit verhaal ging onmiddellijk rond in Montpellier. Zijn oom liet zijn lichaam met veel eerbied wegnemen en liet vele lijkdiensten opdragen als schuldbekentenis.
Ofschoon nooit officieel heilig verklaard, vond al in de 14e eeuw zijn naam de weg naar het missaal en wordt zijn feest op verschillende dagen gevierd (16, 17, 18 of 26 augustus). Hij is de patroon tegen pest en besmettelijke ziekten, hij wordt gerekend tot de 14 noodhelpers. In Montpellier staat zijn patroonskerk, de Sint-Rochuskerk.
Hij wordt afgebeeld als een pelgrim (staf in de hand, pelgrimsmantel en knapzak aan de riem).  In veel gevallen is hij snel herkenbaar, omdat hij zijn mantelkleed iets optrekt en naar een pestbuil op zijn bovenbeen wijst. Bijna altijd heeft hij een hond bij zich, die meestal brood in de bek draagt.
Op de sokkel is achter de naam weergegeven “b.v.o.”, hetgeen staat voor “bid voor ons”.

Omschrijving: beeld van Heilig Hart van Jezus
Kunstenaar: Jan Custers – RKD
Hoogte: ca. 1,8 meter
Materiaal: gips
Locatie: rechts achterin de kerk

Het verhaal:
In de zeventiende eeuw had Margaretha Maria van Alacoque een aantal verschijningen, waarbij Jezus haar zijn Heilig Hart toont en haar een aantal beloftes deed voor degenen die het Heilig Hart in ere houden. Aan het eind van de negentiende eeuw bloeide de devotie voor Jezus Heilig Hart op. Het Hart van Jezus wordt in de kunst gewoonlijk afgebeeld als een geopende borstkas met daarin een bloedrood hart met een vlam. Het hart staat voor de persoon van Christus’ Leven en Lijden, terwijl de vlam de Liefde en Barmhartigheid representeert.
Heilig Hart beelden komen frequent voor in de katholieke streken. Ze komen voor in kerken, kloosters(tuinen) maar ook in woonwijken. Meestal zijn de beelden in wit steen of marmer gemaakt. Deze is kleurrijk geschilderd.
Het beeld is geschonken door kapelaan Van Eekelen.

Omschrijving: piëta van Maria met stervende Jezus
Hoogte: ca. 1,4 meter
Materiaal: gips
Locatie: links achterin de kerk

Het verhaal:
Piëta (Italiaans: pietà, wat ‘compassie’ of ‘piëteit’ betekent) is in de kunst de benaming voor een afbeelding of uitbeelding van de dode Christus vergezeld door Maria of engelen. Een piëta kan een schilderij of een beeld zijn. Het is niet hetzelfde als een kruisafname of de bewening van Christus, maar het is een meer reflectief onderwerp. De meest voorkomende vorm is die van de dode Christus op schoot bij Maria, de moeder van Jezus.
Een van de essentiële elementen van een piëta is dat er niet te veel figuren rond de gestorven Christus staan, dit zou het snel veranderen in een bewening van Christus en daarmee het meditatieve karakter verzwakken. Maria’s rechterarm en -hand omsluiten krachtig het bovenlichaam, terwijl haar linkerhand het lichaam als het ware presenteert aan de toeschouwer en hem oproept tot verering. Daarbij houdt zij haar ogen terneergeslagen, wat een directe dialoog met de gelovige onmogelijk maakt. Het lichaam van Christus wordt nagenoeg geheel binnen de omtrek van de Maria-figuur opgenomen. Op deze manier wordt een elegante compositie bereikt en de innige verbondenheid van moeder en zoon benadrukt. Het nagenoeg naakte, fraai belijnde lichaam van Christus is ingebed in een licht gedrapeerd gewaad. Maria’s lichaam straalt sterke verbondenheid met de aarde uit, terwijl de Verlosser slechts met zijn onderlichaam de grond raakt.
Achter hun hoofden is een aureool, stralenkrans of nimbus afgebeeld. Het is een ring van licht om het lichaam van goddelijk of heilige personen. Een aureool kan ook de straling of lichtkrans aanduiden – doch minder juist – die alleen het hoofd omgeeft.

Omschrijving: glas-in-lood vensters
Afmeting: divers
Materiaal: glas-in-lood met gebrandschilderd glas
Locatie: zie hieronder

Het verhaal:
De neogotische kerk heeft 13 mooie en grote glas-in-lood ramen. Ze zijn een bezienswaardigheid. De glas-in lood venster ter plaatse van het schip hebben eenvoudig wit glas. De hieronder beschreven vensters hebben gebrandschilderd glas.
Priesterkoor:
Het priesterkoor telt vijf vensters met afbeeldingen uit het leven van Jezus: doop, verschijning na Pasen, kruisafneming, kruisiging en verrijzing. Daaronder staan heiligen met hun naamsvermelding en de jaartallen van de plaatsing. De ramen zijn geschonken door Bavelse pastoors. De glazenier was Frans Nicolas. Iedere raam kostte destijds 600 gulden.
Linkerbeuk:
– Vensters met onder andere de afbeelding van de Maria-tenhemelopneming.
– Venster met ?
Rechterbeuk:
-Een venster met onder ander de afbeelding van de Christus opneming in de hemel.
Mariakapel (links):
– Venster met geboorte van Jezus.
– Ventster met ?
Brigida altaar:
– Rond raam met portret van Heilige Brigida. Daaromheen vijf ronde ramen met bloemenmotieven.
Koorzolder en ingang (achterin):
– Venster met meerdere panelen met in het midden een afbeelding Cecilia
– Venster met ?