Overige kerken

Aanvullingen en correcties over kerkkunst in de gemeente Breda worden zeer gewaardeerd. U kunt uw informatie zenden naar het emailadres als vermeld op de pagina INFO / CONTACT
Laatste update van deze pagina 17-11-2023

Omschrijving: beeld van Sint Laurentius van Rome
Atelier: Cuypers-Stolzenberg
Hoogte: ca. 2,5 meter
Jaar: 1904
Kosten: 225 gulden
Materiaal: steen
Locatie: St. Laurentiuskerk, Dorpstraat 42 Ulvenhout N51 33.116 E4 47.825

Het verhaal:
Het beeld bevindt zich boven de ingang van de kerk. De kerk is gebouwd in 1904 door architect C. van Hoof.
De palmtak in de rechterhand van Laurentius is het symbool van zijn martelaarschap en van zijn overwinning als christen op de dood. Het rooster in zijn rechterhand getuigd van de wrede martelingen die hij onderging en zijn dood boven het vuur. Laurentius was een Romeinse diaken die weigerde de schatten van de kerk over te dragen aan de perfect van Rome. In plaats daarvan bracht hij boeken in veiligheid en verdeelde het geld onder de aan hem toevertrouwde armen. Ondervraagd over de plaats van de kerkschatten wees hij op een grote schare bedelaars, zieken en kreupelen met de woorden: “Zij zijn de schatten van de kerk.”
Al vanaf de late middeleeuwen is Laurentius patroon van de kerkgemeenschap in het Ginneken. Opeenvolgende kerkgebouwen droegen zijn naam en in de 19de eeuw werd de Ulvenhoutse kerk aan hem toegewijd. De naam Laurentius werd ook verbonden aan scholen, verenigingen, de melkfabriek, straten, een woningbouwvereniging en zelfs het Laurensziekenhuis in de Ulvenhoutselaan in Breda.
Beelden van Laurentius bevinden zich ook in de voorgevel van de kerk in het Ginneken, zie hieronder.
Het rooster (aan zijn linkerhand) is ook weergegeven op de wapenschilden van Ulvenhout en Ginneken.
Er bestaat geen zekerheid over de herkomst van dit beeld. Het Registrum Memoriale vermeldt alleen, dat het op 25 juli 1904 geplaatst is en dat het f 225,- kostte. Vermoedelijk is het beeld gemaakt uit Luikse steen (1e groeve) door het atelier van Cuypers-Stolzenberg te Roermond. Het bovengenoemd memoriaal vermeldt echter, dat alle beelden binnen de kerk met slechts één uitzondering, afkomstig waren uit het atelier van Custers te Stratum, wiens beelden wat rondere vormen hebben.

Omschrijving: beeldje van Sint Laurentius van Rome
Kunstenaar: Korver – RKD
Hoogte: 45 cm
Jaar: 1973
Materiaal: kalksteen
Locatie: Protestantekerk, Duivelsbruglaan 11, Ginneken

Het verhaal:
Dit kleine beeldje bevindt zich in de gevel van de kerk aan de straatzijde.
De palmtak in de rechterhand van Laurentius is het symbool van zijn martelaarschap en van zijn overwinning als christen op de dood. Het rooster in zijn rechterhand getuigd van de wrede martelingen die hij onderging en zijn dood boven het vuur. Laurentius was een Romeinse diaken die weigerde de schatten van de kerk over te dragen aan de perfect van Rome. In plaats daarvan bracht hij boeken in veiligheid en verdeelde het geld onder de aan hem toevertrouwde armen. Ondervraagd over de plaats van de kerkschatten wees hij op een grote schare bedelaars, zieken en kreupelen met de woorden: “Zij zijn de schatten van de kerk.”
Al vanaf de late middeleeuwen is Laurentius patroonheilige van de kerkgemeenschap in het Ginneken. Opeenvolgende kerkgebouwen droegen zijn naam en in de 19de eeuw werd de Ulvenhoutse kerk aan hem toegewijd. De naam Laurentius werd ook verbonden aan scholen, verenigingen, de melkfabriek, straten, een woningbouwvereniging en zelfs het Laurensziekenhuis in de Ulvenhoutselaan.
Beelden van Laurentius bevinden zich ook in de voorgevel van de katholiek kerk in Ulvenhout, zie hierboven.
Voor de reformatie was Laurentius de patroon van de oude kerk.

Omschrijving: beeld van St. Anna-Te-Drieën
Kunstenaar: Toon van de Wiel– RKD
Hoogte: 70 cm
Materiaal: kalksteen
Locatie: Sint Annakapel, Heusdenhoutseweg 34, Heusdenhout

Het verhaal:
Anna-Te-Drieën is een voorstelling uit de christelijke iconografie van de heilige Anna met haar dochter Maria en haar kleinkind Jezus. Bij dit beeld draagt heilige Anna haar dochter Maria en haar kleinkind Jezus op schoot. Bij een Anna-Te-Drieën beeld wordt Maria vaak als een (klein) kind afgebeeld – dus niet volgroeid – hetgeen best vreemd is omdat zij zelf ook al moeder is. Dit is gedaan om de biologische rangorde van de personen weer te geven. Als Maria net zo groot als Anna afgebeeld zou worden is het onderscheid tussen de beide moederfiguren moeilijker te maken. Over de leeftijd waarop Maria van Jezus bevallen zou zijn wordt veel gespeculeerd. De exacte leeftijd is niet vast te stellen, omdat er nog geen goede kalender was in die tijd. Vast staat dat ze heel jong moet zijn geweest en in ieder geval ook maagd was. Naar verwachting was ze ongeveer 17 jaar toen ze kind Jezus kreeg en dus feitelijk volgroeid was.
Dit beeldje bevindt zich hoog in een nis in de gevel van het kapelletje. Het is aannemelijk dat er ooit een ander beeldje heeft gestaan, maar gezien de leeftijd van het 500 jaar oude kapelletje is aannemelijk dat dat beeld de tand des tijds niet heeft doorstaan.
De H. Anna is de patroonheilige van de uit 1518 stammende kapel van Heusdenhout.
De heilige Anna, moeder van Maria en grootmoeder van Jezus, staat bekend als wijze, lerende vrouw. Op tekeningen, schilderijen en beelden van oudemeesters wordt
de heilige Anna vaak afgebeeld met een geopend boek van waaruit zij Maria onderwijst.
Het symbool gaat echter nog een stapje verder. Sint Anna te Drieën, de afbeelding van de
heilige Anna, moeder Maria en haar kind Jezus samen, is alom bekend.

Omschrijving: beeld van Antonius van Padua
Hoogte: 1,9 meter
Materiaal: steen
Locatie: Elisabeth kapel, Leuvenaarstraat – achterzijde Haagdijk 244

Het verhaal:
Dit beeld staat aan de zijde van de binnentuin van het Elisabeth verzorgingstehuis.
Antonius sloot zich in 1210 aan bij de augustijnen in Lissabon. In 1212 verhuisde hij naar Coimbra om niet langer door familieaangelegenheden gestoord te worden in zijn geestelijke ontwikkeling. Onder de indruk gekomen van de eerste martelaren van de minderbroeders sloot hij zich in 1220 bij hen aan. Hij trok naar Noord-Afrika om daar het christelijk geloof te verspreiden onder de moslims. Later was zijn werkterrein Frankrijk en Italië. Waarschijnlijk werd hij in 1222 te Forlì tot priester gewijd. Veel mensen vonden door zijn toedoen de weg naar het katholieke geloof. Op last van Franciscus van Assisi doceerde hij theologie aan zijn medebroeders. In 1227 benoemde Johannes Parenti, de toenmalige generaal-overste van de minderbroeders hem tot provinciaal van de Romagna in Italië, waar hij van 1222 tot 1224 al predikend had rondgetrokken. In 1230 vroeg en kreeg hij ontslag omdat zijn gezondheidstoestand verslechterde. Hij stierf in 1231 en werd nog geen jaar later door paus Gregorius IX heilig verklaard. In 1946 werd hij als ‘leraar van het evangelie’ tot kerkleraar uitgeroepen.
Antonius is de patroonheilige van de franciscanen, verloren voorwerpen, vrouwen en kinderen, armen, bakkers, mijnwerkers, het huwelijk, reizigers en verliefden en patroon tegen schipbreuk, de pest en koorts. Men bad tot hem tijdens het zoeken en op sommige plaatsen keerde men zijn beeld zolang naar de muur tot datgene wat men zocht teruggevonden was.
Rond zijn graf in Padua is de basiliek Basilica di Sant’Antonio gebouwd.
In Lissabon zou het kerkje Santo António à Sé gebouwd zijn op de plaats waar Antonius werd geboren. Hij is een zeer geliefde heilige in de Portugese hoofdstad. Sinds 1934 is Antonius een beschermheilige van Portugal en 13 juni is er een officiële feestdag.
Antonius van Padua (Toontje van de verloren voorwerpen) wordt vaak afgebeeld in Franciscaanse pij met kruisbeeld of lelietak in de rechterhand en in de linkerhand  een boek waar kind Jezus op zit. Soms op wolk of met ezel naast zich.
St. Antonius beelden komen veel voor in de kerken van Breda. Ze zijn onder andere te vinden in de St. Antoniuskathedraal aan de St. Janstraat, de St. Catharinakerk op het Begijnhof, de Sacramentskerk aan de Zandberglaan, de kerk in Prinsenbeek.

Omschrijving: beeld van Sint Franciscus van Assisi
Hoogte: 1,9 meter
Materiaal: steen
Locatie: achterzijde, Leuvenaarstraat – Haagdijk 244

Het verhaal:
Dit beeld staat aan de zijde van de binnentuin van het Elisabeth verzorgingstehuis.
Franciscus is afgebeeld in habijt (of pij) van de door hem gestichte orde. De tonsuur of kruisschering is kenmerkend voor een kloosterling, hij is daarmee clericus, iemand die een geestelijk erfdeel heeft ontvangen en opgenomen is in de geestelijke stand. Op zijn handen  en voeten worden ook wel de stigmata weergegeven, bloedige wonden (letterlijk brandmerk) die overeenkomen met de wonden van Christus aan het kruis. Vaak heeft hij twee typische Franciscus attributen in zijn handen: een crucifix, voorwerp van devotie en soms een doodshoofd, een schedel als teken van zijn vroomheid.
Meestal is een pij donkerbruin of zwart gekleurd maar de camaldulenzers hebben een witte pij en worden de witte benedictijnen genoemd. De pij reikt tot de voeten en wordt bijeengehouden door een koord of leren riem.  Aan het koord hangt links meestal een ketting met een christuskruis en rechts een van de uiteinden van het koord met daarin diverse knopen. De stof is van iets dikkere, grove textiel met een hoofdkap.
Franciscus wordt vaak afgebeeld met de rechtervoet in sandalen vóór de linkervoet en de handen gekruist op de borst en in de handen een kruis.

Omschrijving: glas-in-lood vensters
Afmeting: divers
Materiaal: glas-in-lood met gebrandschilderd glas
Locatie: achterzijde, Leuvenaarstraat – Haagdijk 244

Het verhaal:
Deze kapel heeft eerder het formaat van een kerk dan van een kapel. De kapel behoort tot het Woonzorgcentrum Elisabeth, maar de kapel is meestal buiten gebruik en zelfs een verlaten en rommelige indruk. De glas-in-lood ramen zijn echter van monumentale waarde. De kapel heeft 56 prachtig glas-in-lood ramen die in goede staat zijn. Het betreft onder andere 7 vensters in het priesterkoor, 2 in het koor, de overige links en rechts van het schip.

Naam: Johannes Vianney (Pastoor van Ars)
Omschrijving: beeld van heilige
Hoogte: 2,2 meter
Jaar: 1929
Materiaal: Frans kalksteen
Locatie: Pastoor van Arskerk, Liesboslaan 293, Lies

Het verhaal:
Hoe klein het gehucht Lies ook is, het heeft wel een eigen kerk. De naam van de kerk is Pastoor van Arskerk. De architect is Jacques Hurks uit Roosendaal. De kerk is gebouwd in 1929 in een expressionistische stijl die verwant is aan de Amsterdamse School, hoewel de toren verwant is aan het Duitse expressionisme. Het is een rijksmonument. De kerk is eenbeukig en heeft een kruisvormige plattegrond met een schip van drie traveeën en een vijfzijdige apsis. Er is een uitgebouwde sacristie tussen koor en de oostelijke transeptarm. De kerk is niet georiënteerd; de voorgevel is naar het noorden gericht. De kerk heeft een vierkante klokkentoren links naast de hoofdingang. Op de voorgevel staat dit beeld van de patroonheilige van de kerk.
Op 30 april 1930 werd de heer A.J.B. Hoevenaars officieel geïnstalleerd als eerste pastoor. Op 1 januari 2007 is de parochie Liesbos opgegaan in de Nazareth Parochie. In 2010 was de viering van het 80-jarig bestaan. In september 2012 is de kerk aan de eredienst onttrokken.

Omschrijving: glas-in-lood venster
Afmeting: divers
Materiaal: glas-in-lood met gebrandschilderd glas
Locatie: Lutherse kerk, Veemarktstraat 11

Het verhaal:
Het raam is een schenking van Leo Rauch, voormalig lid van de kerkenraad. Op het raam zijn Maarten Luther en de ‘lutherroos’ afgebeeld. Dit was het zegel dat Luther zelf heeft laten ontwerpen en waarmee hij zijn brieven zegelde. De roos is een teken van het geloof dat vreugde, troost en vrede geeft. Hierin bevindt zich een hart en daarin een kruis dat herinnert aan de gekruisigde Christus. “Dat herinnert mij eraan dat het geloof in de gekruisigde zalig maakt”, zo schreef Luther. Het kruis staat in het hart, omdat wie vanuit het hart gelooft, gerechtvaardigd wordt.
Ook op het raam zijn de woorden ‘sofa fide’ (alleen door het geloof) en ‘sola gratia’ (alleen door genade) aangebracht. Twee kernachtige uitdrukkingen die de opvattingen van Luther weergeven. Ze geven aan dat de zondige mens alleen door het geloof en door de genade van God gered kan worden.

Omschrijving: muurschildering van Bijbelse voorstelling
Hoogte: ca. 1 meter
Breedte: ca. 1,8 meter
Locatie: Parochie van de Heilige Myrondraagsters, Vogelenzanglaan

Het verhaal:
De kapel op het kerkhof aan de Vogelenzanglaan dateert van 1952. Hij is gebouwd in opdracht van de Laurentiusparochie naar een ontwerp van de Ginnekense architect Th. Zwagers. Tot in de jaren tachtig werd hij geregeld gebruikt bij begrafenissen.
De Grieks-Orthodoxe gemeenschap heeft de kapel, die eigendom is van de Laurentiusparochie, vanaf 1992 in gebruik. Daarvoor was ze te gast bij de broeders van Huybergen in de Roland Holststraat en de zusters Franciscanessen in de Nieuwstraat. De Bredase parochie is een onderdeel van het aartsbisdom Parijs. Zij strekt zich uit van Rotterdam tot Antwerpen en van Eindhoven tot Zeeland.
De kerk van de Parochie van de Heilige Myrondraagster is misschien wel een van de kleinste en onbekendste kerken van Breda. De Parochie van de Heilige Myrondraagsters is een Orthodoxe kerk die zowel door Nederlanders als wel door mensen uit traditionele Orthodoxe landen wordt bezocht. De liturgische taal is Nederlands. Hoewel veel Nederlanders tijdens een vakantie in Griekenland, Rusland of het voormalige Joegoslavië wel eens een Orthodoxe kerk hebben bezocht, is deze kerk niet bij alle Nederlanders bekend. Wereldwijd zijn er ongeveer 250 miljoen Orthodoxe christenen. Ook in Nederland telt de kerk tienduizenden gelovigen. Deze kerk is al meer dan 20 jaar in Breda gevestigd.
Op het boek op de afbeelding valt te lezen:
“Komt allen tot mij die belast en beladen zijt want ik zal U verkwikken”.
Dit zegt Jezus die hier zo van harte uitnodigt. Hij richt zich tot mensen die moe zijn van het leven onder het juk van hun eigen zonde. Die verdriet hebben, niet in de eerste plaats over de zonden van anderen, maar over zichzelf.

Omschrijving: beeld van patroonheilige
Hoogte: ca. 1,4 mtr.
Jaar: ca. 1850
Materiaal: steen
Status: rijksmonument 518945
Locatie: O.L. Vrouwe- of Waterstraatse kerk, Waterstraat 5

Het verhaal:
De katholieke schuilkerk aan de Waterstraat werd opnieuw opgebouwd in 1715. Tussen 1780-1814 werd het nog gedeeltelijk bestaande interieur aangebracht met galerijen op zuilen en een gestuukt plafond. In 1837 kreeg de kerk de nog steeds bestaande voorgevel in de Ionische orde, ontworpen door stadsarchitect Cuypers. Deze heeft verschillende malen de classicistische orden toegepast. Vaak wordt deze stijl de waterstaatsstijl genoemd. Er bestaan nog vier andere kerken in Breda, de synagoge, in deze stijl. In een nis in de halsgevel het beeld van de patroonheilige.