Monumenten

Aanvullingen en correcties over monumenten in de gemeente Breda worden zeer gewaardeerd. U kunt uw informatie zenden naar het emailadres als vermeld op de pagina INFO / CONTACT
Laatste update van deze pagina 3-3-2023

Breda heeft veel monumenten. Veelal zijn de monumenten door een kunstenaar ontworpen of in opdracht van de architect door een kunstatelier vervaardigd. Hierdoor is niet altijd eenduidig te bepalen dat het kunst betreft of niet. In ieder geval hebben ze raakvlakken met kunst.

Naam: Indië-monument
Omschrijving: abstract beeld van twee figuren
Kunstenaar: Wim Verhagen – RKD
Hoogte: ca. 80 centimeter
Jaar: 15 augustus 2006
Materiaal: brons
Status:
Sokkel: arduinsteen, ca, 1 meter
Locatie: Raffi, Bernard De Wildestraat 400

Het verhaal:
De bronzen sculptuur symboliseert twee mensen, die de Tweede Wereldoorlog en de Bersiapperiode in het voormalige Nederlands-Indië hebben overleefd en naar elkaars verhaal luisteren. De open ruimte tussen de twee figuren verwijst naar de verloren tijd die door de oorlog in ieders leven is ontstaan. Een verloren tijd, die een gemis aan liefde en geborgenheid met zich mee bracht. Aan de voet van de sokkel ontspringt een waterpartij. Het water herinnert aan de watervallen in het voormalige Nederlands-Indië en aan de bevloeiing van de sawah’s. Tevens staat het stromende water symbool voor het doorgeven van onze cultuur en levenservaringen aan een volgende generatie en daarmee voor de kringloop van het leven. De gedenksteen onder het beeld wordt gezien als een herinnering en eerbetoon aan de vele overledenen en als erkenning van het leed dat zij hebben moeten doorstaan. De sierbestrating voor het monument herinnert aan de terrasvormige sawah’s. De gedenksteen is onthuld in 2004 en in 2006 aan het ‘Indië-monument’ toegevoegd.

De tekst op de gedenksteen luidt:
8 DEC. 1941 – 27 DEC. 1949
Ter nagedachtenis aan
alle mannen, vrouwen en kinderen
die gestorven zijn
tengevolge van de Japanse bezetting
en de Bersiapperiode in
NEDERLANDS-INDIË.

De Bersiap-periode was een gewelddadige periode in de Indonesische geschiedenis die duurde van ongeveer oktober 1945 tot begin 1946. Na de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945 ontstond een gezagsvacuüm in het toenmalige Nederlands-Indië.
Het beeld is geplaatst in de achtertuin van het verzorgingstehuis. Het monument is geadopteerd door KBS Kievitsloop.
Bron Nationaal Comité 4 en 5 mei

Naam: Chassé of Citadelmonument
Omschrijving: gedenkzuil
Ontwerp: architect H.P. Vogel
Hoogte: ca. 3,5 m
Inscriptie: zie hieronder
Jaar: 30-11-1874
Materiaal: steen
Status: Rijksmonument 10357
Locatie: Protestantekerk, Duivelsbruglaan 11

Het verhaal:
Dit monument voor in 1832 gesneuvelde Hollandse militairen tijdens de verdediging van de Antwerpse citadel bevindt zich voor de protestantekerk op het Ginnekenplein.
In het eerste kwart van de 19e eeuw was de relatie tussen het noordelijk deel van ons land en het zuidelijk (het huidige België) is niet om over naar huis te schrijven. Doordat bijvoorbeeld de geweldige schuldenlast van het noorden ook op het bord van het zuiden terecht was gekomen en het kabinet van zeven ministers maar één Belg telde, groeide de onvrede. Ook het taalbesluit, boven de taalgrens mocht in scholen, in de rechtszaal enz. alleen Nederlands gesproken worden en de ondervertegenwoordiging van Zuid-Nederlanders bij hoofdambtenaren en legerofficieren zette veel kwaad bloed. Relletjes in Brussel rond de verjaardag van Koning Willem l, 24 augustus 1830, kwamen niet echt onverwacht en vormden de opmaat naar wat later ‘de Belgische opstand’ wordt genoemd.
Nadat de Tweede kamer tot een administratieve scheiding tussen noord en zuid besloot, nam Brussel het heft in eigen hand en riep in oktober 1830 België tot zelfstandige staat uit. De grote mogendheden uit die tijd erkenden de nieuwe staat, maar de koning legde zich er niet bij neer. Hij stuurde het leger onder leiding van kroonprins Willem II naar het trouw gebleven westen van België. Generaal David Hendrik Chassé, de commandant van de vesting Antwerpen, gaf bevel vanuit de Citadel de stad te bombarderen, wat veel kwaad bloed zette. Bij het beleg van de stad, in februari 1831, ging de bekende luitenant van Speyck ‘de lucht in’, toen hij zich met zijn kanonneerboot opblies om uit de handen van de Belgische vijand te blijven.
In de zomer van dat jaar vond de 10-daagse veldtocht plaats. Willem II leidde het Nederlandse leger bij deze succesvolle mars die eindigde toen het Franse leger de Belgen te hulp schoot.
Ondanks het hevige verzet legde de koning zich niet neer bij de afsplitsing van België en de Citadel van Antwerpen bleef bezet door Nederlandse troepen. Frankrijk en Engeland besloten Willem’s instemming af te dwingen. Ze blokkeerden de Nederlandse kusten , voerden een handelsembargo in en stuurden een leger van 70.000 man om de vesting van Antwerpen te ontzetten. Luitenant-generaal Chassé moest zich op 23 december 1832 na 24 dagen ‘heldhaftige strijd’ overgeven, samen met de resten van zijn garnizoen van 5500 soldaten. Hij werd als krijgsgevangene naar Frankrijk gevoerd en in 1833 weer vrijgelaten. De bij het beleg sneuvelden Nederlandse soldaten werden in en rond de Citadel in Antwerpen begraven.
Na de vrijlating werd Chassé benoemd tot commandant van de vesting Breda. In 1839 werd Chassé eervol ontslagen uit de militaire dienst. Chassé werd na zijn militaire dienst bij koninklijk besluit benoemd tot lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Door gezondheidsproblemen nam hij echter nooit deel aan de zittingen van de Kamer. Hij nam ontslag uit de Kamer op 1848 vanwege een grondwetsherziening en overleed op 2 mei 1849 in Breda. Hij is begraven in een eenvoudig graf recht voor het monument.
In Antwerpen werden in 1869 plannen gemaakt voor stadsuitbreiding. Daarvoor moest de oude, deels vervallen Citadel gesloopt worden. Een oud-officier van het Nederlandse leger die in Brussel woonde, maakte de Nederlandse regering attent op deze voornemens. Spoedig daarna volgde toestemming om de stoffelijke resten van de aldaar begraven Nederlandse militairen naar hun vaderland terug te brengen. Koning Willem III besloot hen te laten herbegraven in het Ginneken, in de nabijheid van de graven van hun vroegere aanvoerders. In augustus 1871 gingen de overblijfselen van negen geïdentificeerde soldaten in Antwerpen in kisten aan boord van een oorlogsschip. Via de Wester- en de Oosterschelde kwam het vaartuig begeleid door andere Marineschepen, in Moerdijk aan en van daaruit ging het verder met de trein naar Breda. Geëscorteerd door militairen van verschillende legeronderdelen, een muziekkorps, oud-strijders en hoogwaardigheidsbekleders, waaronder de minister van oorlog, reed een rouwkoets vervolgens naar het Ginneken. De kisten werden in een speciale grafkelder bijgezet. Willem III vond dit eerbetoon niet voldoende en nam het initiatief tot het oprichten van een monument voor ‘de helden van de Citadel’. Hij formeerde een speciale ‘Commissie voor het Citadelmonument’ die gelden inzamelde en een prijsvraag uitschreef. De Haagse architect H.P. Vogel maakte het winnende ontwerp, dat na enige aanpassingen ook uitgevoerd werd in 1932. Het onderste deel van het monument heeft de vorm van een vijfhoek, het herinnert aan het grondplan van de Citadel met haar vijf bastions. Op de vijf hoekstenen zijn de namen en nummers van de bolwerken gebeiteld: HERNANDO I, TOLEDO II, PACIOTTO III, ALVA IV, DUC V. De frontons van het staande gedeelte zijn versierd met ornamenten in brons: fakkels met lauweren omwonden en kransen van immortellen (strobloemen, eigenlijk onsterfelijken). Op het monument zijn in reliëf vijf brozen afbeeldingen geplaatst. Dat zijn de eretekenen die menig oud-strijder droeg: de citadelmedaille, het metalen kruis, de medaille voor langdurige trouwe dienst, de orde van de Nederlandse leeuw en de militaire Willemsorde.
Het gebeente van de negen militairen, die eerder aan de andere zijde van de kerk herbegraven zijn, werden overgebracht naar een nieuwe grafkelder achter het monument.
Na de afbraak van de Citadel in 1874 in Antwerpen werden de vijf originele naamstenen gedemonteerd en aan Nederland geschonken. Deze kregen een plaats op de vijf hoeken aan de voet van het gedenkteken. Opmerkelijk gegeven is dat de Belgische regering deze steenblokken als een gebaar van verbroedering uit de binnenkant heeft laten hakken en voor dit monument ter beschikking heeft gesteld, terwijl deze zelfde regering in 1832 in oorlog was met de (noordelijke) Nederlanden voor de onafhankelijk van België.
Op de dag af 42 jaar, nadat de eerste schoten vielen bij het beleg van de Citadel, werd het monument in het Ginneken onthuld. Op maandag 30 november 1874 waren de prinsen Hendrik en Alexander en hun vader koning Willem III aanwezig in een uitbundig versierd dorp. Nadat de redevoeringen achter de rug waren en de koning de officiële onthullingshandelingen uitvoerde haastte het gezelschap zich naar binnen. Het weer was die dag zo slecht, dat zelfs de feestelijke verlichting niet ontstoken kon worden. Een jaar later was er weer een plechtigheid, toen de stoffelijke resten van de overige gesneuvelde militairen werden bijgezet. Na opgraving op het terrein van de Citadel in Antwerpen werden ook die resten overgebracht naar de begraafplaats in het Ginneken. Evenals hun kameraden werden deze helden van de Citadel herbegraven in de grafkelder achter het monument.
De stoffelijke resten van Chassé werden in 1907 overgebracht naar een nieuw graf aan de voorzijde van het gedenkteken. Daar rust de, in de twintigste eeuw omstreden geraakte,’ ijzervreter’ onder een eenvoudige horizontale steen.
Nog eenmaal stonden de helden van 1932 in de belangstelling. Na 100 jaar herdacht Nederland hun inzet bij de verdediging van Antwerpen met een kranslegging. Prins Hendrik verrichtte de taak op 20 december 1932 onder beduidend minder belangstelling dan bij de vorige huldeblijken.
In Nederland wordt Chassé gezien als een held. In Breda zijn onder andere de Chassésingel, het Chassé Theater, het Chasséveld (parking) en de Chassékazerne naar hem vernoemd. In België vinden ze Chassé vooral een moordenaar. Tijdens de Belgische opstand schoot de generaal namelijk een deel van Antwerpen aan puin. Er vielen honderden doden. Weinig Hollanders werden nog meer gehaat, dan de in Breda geëerde generaal.
Inscriptie:

Zijde TOLEDO II – HERNANDO I

(bovensteen)
HET DENKBEELD GING UIT VAN WILLEM III DEN TROUWEN TOLK VAN T EDELST GEVOEL DES VOLKS

(ondersteen)
TER HERINNERING AAN DE KRIJGS-
BEDRIJVEN DER BEZETTING VAN ANT-
WERPENS CITADEL DER FORTEN AAN
DE SCHELDE EN VAN DE ZEEMACHT OP
DIEN STROOM IN 1830, 1831 EN 1832 EN
TER VEREERING VAN DE NAGEDACHTENIS
DER BRAVEN DIE DAARBIJ HET LEVEN LIETEN
DIE STRIJDMACHT NAUWELIJKS 5500 MAN
STERK ONDER DE BEVELEN VAN DE LUITENANT-
GENERAAL BARON CHASSE VERDEDIGDE ALVA’S
OUDE VESTE ZONDER KANS VAN ONTZET TEGEN
EEN FRANSCH LEGER VAN 70000 MAN AANGE-
VOERD DOOR DEN MAARSCHALK GRAAF GERARD
BESCHIKKENDE OVER ALLE HULPBRONNEN VAN ‘T
MACHTIGE FRANKRIJK EN HET RIJKE BELGIE VAN
30 NOVEMBER TOT 22 DECEMBER 1832
DRIE EN TWINTIG DAGEN OPEN LOOPGRAAF
HOE KLEIN HUN ERF OOK ZIJ.
DAT VOLK WEET VAN GEEN BUIGEN
WANT WAT DAAR ZWICHTE WAT ER VALL:
OUD HOLLANDS TROUW STAAT PAL!
BUPLAGE

(Bronzen medaille)
CITADEL VAN ANTWERPEN

(onderschrift)
ONTHULD OP 30 NOVEMBER 1874 DOOR
WILLEM III

Zijde PACIOTTO III – TOLEDO II

(bovensteen)
DE NAMEN HIERONDER ZIJN DIE VAN DE MILITAIREN GESNEUVELD OF AAN WONDEN OVERLEDEN

(ondersteen)
LANDMACHT
1830-1831
EIJMAEL KOLONEL,
EN J.G. DE HAAN, LUITENANT,
H.KOOPER, H.VAN LOO, J.TER MEU-
LEN, A. NUIF, J.J.VAN SCHENKBRILL,
R.VAN DE VELDEN, S.J.WITENWEERDE.

1832
VON GUMOENS, KOLONEL,
B.VAN HOEIJ SCHILTHOUWER VAN
OOSTEE, P.MORRE, L.M.VAN ONSELEN,
EN C.D.A. SCHUTTER, KAPITEINS,
P.A.LAMMERTS VAN BUEREN, M. NANT-
ZING, EN L.H. PARAVICINI DI CAPELLI,
LUITENANTES,
C.H.JENCK, SERGEANT-MAJOOR VUURWERKER,
J.ADRIAANSEN, G.AKKERHUIS, H.A.AUKES,
H.BAARSLAG, J.BART, D. BEERS, D.BEN-
NINKS, J.VAN DEN BERG, J.BERKFELD, H.
BONKE, J.J.BOOMHOUWER, L.BOOMSTOPPEL,
P.BOS, H.VAN DEN BOSCH

(Bronzen medaille)
TROUW AAN KONING EN VADERLAND 1830-1831

Zijde ALVA IV – PACIOTTO III

(bovensteen)
LEOPOLD II
GAF HET IN DE CITADEL BEGRAVEN
GEBEENTE TE ANTWERPEN
AAN NEDERLAND TERUG

(ondersteen)
LANDMACHT
1832
E.P.BRAAKENBURG, J.BRANDHOFF,
J.BRANDWIJK, A.VANBREDERODE,
H.BROEKHUIS, C.BRUIGOM, W.BRUI-
GOM, A.DE BRUIJN, A.M.VAN DEN
BURG, G.J.TEN KATE, A.DE.KLERCK,
H.C.CORNELISSE, A.M.J.B.CUGNOT, A.
DOUWE, A.J.DIJKSTRA. D.VAN DIJL, J.
DUSIJN, L.DUURDAUT, G.VAN.DUUREN, G.
EIJSTEN, J.ESSELIJK, S. VAN ESSEN, T.FAASSEN,
P.FABER, J.FISCHER, H.GALJAART, J.GEEST-
HUIZEN, J.A.VAN GELDEREN, J.GERN, H.
GEURTS, G.GIEZEN, M.GOOIJER, T.GOOIJER, J.
GROEN, M. HAGEMANS, J.HAM, J.M.HEESPE-
LINK, H.DUHEN, J.J.HOLLANDER,C.F.HOLZ-
MULLER, A.HOUTER, J.TEN HOVEN, W.F.HUR-
RELBRINK, P.A.JANSEN, W.JANS, J.D.JASPERS,
J.KERNER, A.KERSBERGEN, K.KONING, P.
KOPPERDRAIER, J.H.TE KOPPELE, G.KOSTER, L.
KNIP, P.KRAMER, L.KRIEK, C.KROON, G.KUIPER,
E.VAN KUIK, S.LANDA, D.G.LENSING, J.VAN MANEN,
J.H.FISSE, J.VOLDERS

(bronzen medaille)
VOOR TROUWEN DIENST

Zijde DUC V – ALVA IV

(bovensteen)
WILLEM III
LIET DAT GEBEENTE OVERBRENGEN
EN HIER BIJ HET GARF VAN CHASSE
TER AARDE BESTELLEN

(ondersteen)
LANDMACHT
1832
G.MEIJER, G.MERCIER, J.F.MOLLINK,
J.MULDER, N.P.MULKENS, BIJGENAAMD
VAN DIEK, S.MUURLING, J.G.NESKEKER,
J.VAN NIEROP, G.NOTEBOS, T.OVER-
DUIN, P.PLOEGER, J.POLS, M.VAN DER
POOL, B.P.POSTMA, J.PRUIMBOOM, T.
DE RAAD, E.RADIUS, G.REIJN, C.G.REM-
MERS, J.ROOS, A,ROS, F.VAN ROSMALEN,
A.VAN RIJSWIJK, H.J.SCHEPER, A.SCHOL-
MAN, P.SCHOUW, P.E.H.SELLSCHOP, S.
SIEPERS, G.SLOOT, J.SMIES, J.H.SMIT, A.
SNELTEN, H.G.SORGDRAGER, L.W.SORG-
DRAGER, A.SPAANS, J.SPAARGAREN, B.SPEL-
DEBOSCH, C.VAN DER STAD, H.STOK, H.D.
SWEERS, J.P. TEULE, J.H. TIEDEMAN, G.D.
TOLLE, J.J.VAN VEEN, P.VERTIN, H.VOS-
KUIJL, J.VROOM LATER FROMME, A.WAGENAAR,
H.F.WAGENER,L.WARNER, J.H.WERSON, J.
WILLIAMS, J.VAN DER WOLF, J.WOUDENBERG,
A.DEN IJZERMAN, J.ZANDERINK EN M.ZANDEVOETS.

(medaille)
VOOR MOED BELEID TROUW

Zijde HERNANDO I – DUC V

(bovensteen)
DE KOSTEN ZIJN BESTREDEN DOOR
DEN KONING
DE PRINSEN VAN ’T HUIS VAN ORANJE
EN HET VOLK

(ondersteen)
ZEEMACHT
1830-1831
VAN SPEIJK,
J.KLINKHAMER EN L.G.MAAS,
LUITENANTS TWEEDE KLASSE,
A.AGTHOVEN, H.VAN BEEST, C.BEI-
NING, S.BEKKERS, W.VAN DEN BERGH,
F.BREHM, M.T.DEMOTT, J.DIJKMAN, J.
W.DIK, J.E.EBERTS, C.EIJKELENBOOM,
D.ESSINK, C.G.GRASMAN, J.J.HARRIVAN,
P.HARTZ, F.C.HEGEMANN, A.HEUVINK,
J.W.JAGER, J.C.KREIJENBURG, J.DE.
KRIJGER, J.DE LANGE, A.W.VAN LEEUWEN,
E.LINDEMAN, F.LORENSO, W.C.MARTENSEN,
H.H.MEIJER, J.JMOOK, J.H.J.M.PEGER,
P.PARDOE, J.RAS, W.REESER, W.REIJERS,
H.SCHALIBOOM, G.F.SCHMIDT, J.G.J.
SCHARE, J.SENECANT, J.B.SOETHOUT, F.S.STELCK,
C.W.VEHLING, A.VOLLMER, W.H.VAN DE
WETERING EN H.J.DE WIJN
1832
JONKHEER LEWE VAN ADUARD, SCHOUTBIJNACHT,
A.APON, B.ARIES, J.J.BALTASSAR, J.F.BOELHOU-
WER, H.BUSTER, A.DREHER, C.M.N.HOPPENRATH,
L.MULDER EN C.H.VREDENBREGHT.

(medaille)
LEEUW VAN NEDERLAND

Omschrijving: gedenknaald troonsbestijging van Wilhelmina
Architect: Ant. Verlegh
Hoogte: ca. 4,5 meter
Inscriptie: zie hieronder
Jaar: 17-9-1898
Status: monument
Locatie: kruising Scharenburgstraat en de Laan van Mertersem

Het verhaal:
Het monument is aan vier zijden voorzien van inscripties:
Voorzijde:

 HULDE VAN PRINCENHAGE
AAN ZIJNE EDELE GEBIEDSTER
DE HOOGE VROUWE VAN PRINCENHAGE
BARONNESSE VAN BREDA
DE NIEUWE LOOT VAN D’ OUDEN STAM
NASSAU-ORANJE
H.M. KONINGIN WILHELMINA
BIJ HARE TROONSBESTIJGING
OP 31 AUGUSTUS 6 SEPTEMBER 1898

Linkerzijde:

JAN VAN POLANEN
HEER VAN BREDA
KOOPT DE HEERLIJKHEID DE HAGE
VAN JOHANNA
HERTOGIN VAN BRABANT 8 MAART 1387

Rechterzijde:

GRAAF ENGELBERT VAN NASSAU
DE ROEMRIJKE
HUWT JOHANNA ERFDOCHTER
VAN POLANEN 1 AUG. 1403
GEHULDIGD ALS HEER
VAN BREDA EN DE HAGE 24 AUG. 1404

Achterzijde:

REINIER GRAAF VAN NASSAU
ERFT PRINSDOM ORANJE 1531
DOOR BREDA EN DE HAGE
GEHULDIGD ALS HEER 1533
WILLEM DE ZWIJGER
ERFT VAN ZIJN OOM REINIER
ORANJE BREDA EN PRINCENHAGE 1544
GEHULDIGD ALS HEER
TE BREDA EN PRINCENHAGE 29 MAART 1552
WORDT STADHOUDER DER NEDERLANDEN 1581

Het idee voor het monument kwam van de voorzitter van de feestcommissie jhr. van Nispen tot Sevenaer, de Bredase architect Ant. Verlegh gaf het idee in een ontwerp gestalte en bij de bevolking van de toen nog zelfstandige gemeente Princenhage werd het geld opgehaald.
Het monument voor de troonsbestijging van Wilhelmina werd een zuil in de vorm van een obelisk, met aan drie zijden inscripties die betrekking hebben op de historische banden van Princenhage met Oranje Nassau. Aan de voorzijde een huldeopdracht aan de jonge vorstin, met daarboven een goudkleurige medaillon.

Onthuld op 17 september 1898. In 1901 kwam er op initiatief van jhr. van Nispen een hek rondom de naald. De jonkheer plande een nieuwe onthulling in 1902 en had ter gelegenheid daarvan de tekst “ONTWORPEN EN OPGERICHT DOOR / jhr. STANISLAS van NISPEN tot SEVENAER pres. der commissie / onder het burgemeesterschap van / den weledel-gestrengen heer A. SCHRAUWEN” aan de voet van de naald laten aanbrengen. Het gemeentebestuur was daarvan niet gediend en liet de tekst op de voet wegmoffelen door er hardstenen platen tegen te leggen. De boze jonkheer werd hierop zo boos dat hij de bronzen medaillon van de naald afhaalde, dat volgens hem zijn eigendom was. Hij weigerde het medaillon terug te geven en de gemeente liet een nieuwe medaillon maken.
Vanwege de toenemende verkeersactiviteiten op de Haagse markt werd het monument in 1930 verplaatst naar de huidige standplaats. De hardstenen platen zijn toen verwijderd waardoor de tekst weer zichtbaar is. De vrede is bijgelegd.

Naam: Wilhelmina fontein
Omschrijving: fontein
Kunstenaar: Abraham Frans Gips – RKD
Hoogte: ca. 6 meter
Jaar: 31 augustus 1898
Materiaal: staal
Status: Rijksmonument nr. 519028
Stijl: Art Nouveau
Locatie: kruispunt Sophiastraat en Mauritsstraat  N51 35.512 E4 47.047

Het verhaal:
De Wilhelminafontein werd 31 augustus 1898 op de Grote Markt neergezet ter gelegenheid van de troonsbestijging van koningin Wilhelmina op 6 september 1898.
De fontein werd ontworpen door de beeldhouwer Abraham Frans Gips uit Den Haag. De uiteindelijke uitvoering werd gedaan door de firma Vincent & Co (smeedijzeren opbouw) en de firma Petit (hardstenen bassin) uit Breda.
Aanleiding tot het ontwerp van de fontein vormde de aanleg het waterleidingnet in Breda in 1894. Huizen werden aangesloten op het leidingnet en waren niet langer afhankelijk van waterputten.
Men vond uiteindelijk de fontein toch een sta in de weg op de Grote Markt. In 1909 werd de fontein verplaatst naar de Sophiastraat.
Eind 2012 is de fontein weggehaald voor een grondige renovatie en in oktober 2013 is de fontein weer terug geplaatst.
De fontein is bijzonder sierlijk vormgegeven in Art Nouveau stijl. Bovenin zien we de gouden kroon van de koningin. Daaronder 6 gele bloemen met rode slingers. In het midden groene hulsttakken met rode besjes. 3 goud kleurige wapenschilden met het stadswapen van Breda, de leeuw der Nederlanden en een portret van Koningin Wilhelmina. 6 gouden salamanders met waterspuwers. Onderin zien we naast blauw smeedwerk 6 goudkleurige zeepaardjes en 6 groene kikkers met waterspuwers.

Omschrijving: gedenkmonument
Kunstenaar: Bart Belonje – RKD
Hoogte: ca. 1,7 meter incl. sokkel
Inscriptie: ALE RASA BETA RASA
Jaar: 17-6-2019
Materiaal: natuursteen uit China
Locatie: Driesprong / Terschellingstraat

Het verhaal:
Het monument werd onthuld door burgemeester Paul Depla en ‘oma Roos’. Zij was de laatste van de eerste generatie Molukkers die zich na allerlei omzwervingen in het begin van de jaren vijftig en zestig heeft gevestigd in de Molukse wijk van Breda. Voor Eli Matitahatiwen, de voorzitter van Dewan Wijkraad Maluku Breda is het werk van de kunstenaar vooral een eerbetoon aan die voorouders. ,,De Driesprong is er sinds 1963 alleen maar beter op geworden. En in 2019, mogen we met opgeheven hoofd en trots terugkijken op wat wij dankzij onze voorouders hebben bereikt’’, zei Matitahatiwen tijdens de door honderden mensen bijgewoonde ceremonie. De zoon van ‘oma Roos’, Noes Tjapilon, onderstreepte dat: ,,De eerste generatie heeft ons een toekomst in Nederland gegeven. Dit monument had er al veel eerder moeten staan.’’ De wijkraadvoorzitter wees er ook op dat het beeld voor de Immanoe El-kerk staat. ,,Daar is over nagedacht’’, zei Matitahatiwen. ,,Na hun aankomst hebben onze ouders vastgehouden aan hun geloof. Ze zijn er niet meer, maar dankzij dit monument zijn hemel en aarde nu met elkaar verbonden.’’ Het monument verbeeldt mensen die zijn losgescheurd van hun vaderland.
Op de sokkel is vermeld ALE RASA BETA RASA wat betekent: Wat jij voelt, dat voel ik ook.

Naam: Nassau-Baronie-monument
Omschrijving: zuil met geschiedenis elementen
Kunstenaar: dr. Pierre J.H. Cuypers architect – RKD
Materiaal: van onder naar boven: ijzersteen, hardsteen en zandsteen
Hoogte: ca. 5 meter
Jaar: 1905
Opschrift: zie hieronder
Status: Rijksmonument 519034
Locatie: Valkenberg park N51 35.473 E4 46.763

Het verhaal:
Bij de ingang van het stadspark staat het monument in neogotische stijl dat u iets vertelt over de wordingsgeschiedenis van de stad Breda, maar vooral over de Heren van de stad uit het Huis van Nassau en de band tussen Breda en het Huis van Nassau.
Op 3 juli 1905 werd het Nassau-Baronie-monument met veel feestelijk vertoon door Koningin Wilhelmina en prins Hendrik onthuld vanwege de 500-jarige band. Het monument herinnert aan het feit dat op 4-8-1404 Graaf Engelbert de eerste Bredase Nassau en zijn gemalin, Johanna van Polanen, werden ingehuldigd als Heer en Vrouwe van Breda. Sedert die dag fungeerden de Oranje Nassau’s als Heren van Breda.
De ontwerper is de welbekende architect dr. P.J.H. Cuypers, die onder meer het Rijksmuseum en het centraal station in Amsterdam ontwierp. Victor de Stuers was een goede bekende van Cuypers en grondlegger van onze huidige monumentenzorg. Bij het ontwerpen van het monument trad hij op als adviseur voor de teksten op de zuil.
In 2016 heeft het monument en opknapbeurt gehad, waardoor het weer fris bij staat. Het monument staat tegenwoordig opzichtig in het verlengde van de mooi gerenoveerde Willemstraat.
Van boven naar beneden is in vier lagen het volgende te zien:

• Een gekroonde Leeuw. In zijn rechter poot houdt hij een opgeheven zwaard, in zijn linkerpoot een wapenschild. De leeuw, die voor kracht staat, is het symbool van de Nassaus en werd later ook het symbool van Nederland. De kantelen verwijzen waarschijnlijk naar het kasteel van Breda, de plek waar de familie Nassau heeft gewoond.
• 3 panelen met de inhuldiging van Engelbrecht van Nassau en Johanna van Polanen in Breda. Zij trouwden 1403. Het was de start van de Nassaudynastie in de Nederlanden. Eén paneel met de ‘blijde incomste’ met de Bredase bevolking. Op het tweede paneel komen Graaf Engelbert en zijn gemalin te paard de stad binnen. Op het derde paneel bieden de poorters de sleutel van de stad aan het koppel.
• 1 paneel met het wapen van Engelbrecht van Nassau – Johanna van Polanen, de tekst “CE SERA – MOI – NASSAU” (ik ben een Nassau) en daaronder de namen van de Heren van Breda: Engelbrecht I 1404-1443, Jan 1446-1475, Engelbrecht II 1475-1504, Hendrik 1504-1538, Reijnier 1539-1544, Willem I 1552-1584, Philips Willem 1609-1618, Maurits 1620-1625, Frederik Hendrik 1637-1647
• 1 paneel met het wapen van koningin Wilhelmina – prins Hendrik, de tekst “JE MAIN – TIEN – DRAI” (ik zal handhaven) en daaronder de namen van de Vorsten van Breda: Koningin Wilhelmina 1898-1962, Koning Willem III 1849-1890, Koning Willem II 1840-1849, Koning Willem I 1813-1843, Willem V 1766-1806, Will.Ka.Henr.Friso 1737-1751, Joh.Will.Friso 1711, Willem II 1668-1702, Willem II 1650-1650
• Daaronder een ring met 20 gekleurde gemeentewapens en de namen van de gemeentes die tot het bezit van de Nassau’s behoorden. Het komt voor een groot deel overeen met de Baronie van Breda. Het betreft: Breda – Princenhage – Oosterhout – Teteringen -Terheijden – Gilze & Rijen – Dongen – Alphen c.a. – Klundert – Willemstad – Steenbergen – Wouw -Roosendaal – Baarle Nassau – Etten & Leur – Rucphen c.a. – Chaam – Rijsbergen – Zundert – Ginneken. Feitelijk is de afbeelding van Breda niet het gemeentewapen en ook niet de gemeentevlag van Breda. Bij het gemeentewapen wordt deze afbeelding vastgehouden door 2 gouden leeuwen die op een burcht staan. Daarboven staat een engel. De gemeentevlag komt overeen, maar is wel rechthoekig.
• Onder de gemeentewapens de teksten:
• “graaf engelbrecht van nassau en zyne gemalin
  johanna van polanen als heer en vrouw
  van breda gehuldigd 24 augustus 1404”
• “het doorluchtig vorstenhuis nassau-oranje
  ter eere door de ingezetenen van de
  baronie van breda opgericht 24 augustus 1904”
• “uit den bredaschen tak van het edele
  huis van nassau ontsproot neerlands
  roemruchtig vorstengeslacht”
• Onderaan rondom het monument de tekst:
  “3 juli mcmv – onthuld door h.m. wilhelmina koningin der nederlanden”

Omschrijving: Panther D-Tank
Afm: ca.
Jaar: 1943
Materiaal: staal
Status: oorlogsmonument Nationaal Comité 4 en 5 mei
Locatie: Wilhelminapark

Het verhaal:
Het monument ‘Panther D-Tank’ in Breda is een originele Duitse Panther D-Tank, gebouwd in het jaar 1943. De 43 ton zware tank is geplaatst op een voetstuk. Op de tank is een metalen plaquette aangebracht. Voor de tank staat dezelfde plaquette. Het monument is opgericht ter herinnering aan de bevrijding van Breda op 29 oktober 1944 door de 1ste Poolse Pantserdivisie van generaal Maczek. De Duitse Panther D-Tank is in 1945 aan Breda geschonken door deze Poolse bevrijders.
Tot 2004 verkeerde de tank in ongewijzigde staat sinds de plaatsing. Gebrek aan onderhoud maakte een volledige revisie van de tank nodig. Het onderstel was zwaar aangetast en de pantserplaten waren grotendeels weggerot. Op 17 december 2003 werd de tank van zijn plek gehaald voor groot onderhoud. Verschillende onderdelen die geen functie hebben voor het behoud van de tank als monument werden verwijderd. Waaronder het motorblok en andere interne onderdelen. Tevens werd de tank in de originele camouflagekleuren gespoten. Op 28 oktober 2004 is de tank teruggeplaatst.

Omschrijving: beeld van vogel geplaatst op een hardstenen vogeldrinkbak
Kunstenaar: Paul Grégoire – RKD /Pépé Grégoire RKD
Hoogte: ca. 70 cm
Hoogte vogeldrinkbak: ca. 1,2 meter
Jaar: 6-9-1952 / 2007
Kosten: 3500 gulden (1952)
Materiaal: brons, voet Frans kalksteen
Status: oorlogsmonument Nationaal Comité 4 en 5 mei
Locatie: Wilhelminaplein N51 33.272 E4 47.993

Het verhaal:
Het monument is onthuld op 6 september 1952 als herinnering aan de oorlogsslachtoffers van de gemeente Nieuw Ginneken uit de periode 1940-1945. Deze datum werd gekozen omdat op die dag zowel Wilhelmina (1898) als Julianà (1948) tot koningin gekroond werd. Het beeld staat op het plein voor het voormalige gemeentehuis van Nieuw Ginneken. Het is onthuld door mevr. Serraris, de weduwe van oud-burgemeester Mr. Serraris.
Op de voet is een offerschaal aangebracht, die ondersteund wordt door vier stierenkoppen en op die schaal staat een bronzen vogel. De offerschaal is het symbool van het offer dat de gevallenen gebracht hebben en de vogel is het symbool van de vrijheid.
Op de rand van deze drinkbank bevinden zich 4 koeienkoppen die terugkomen in het wapenschild van het Ginneken. Op de rand staat de tekst: “TER NAGEDACHTENIS AAN ONZE GEVALLENEN 1940-1945”
Op 4 mei 1985 werden de vier gedenkstenen op de grond toegevoegd aan het monument en onthuld. Op de gedenkstenen staan de namen van de slachtoffers zoals hieronder weergegeven.
Het monument kent helaas een bewogen geschiedenis.
Vanwege de bouw van de nieuwe vleugel aan het gemeentehuis in 1977-1978 moest het verplaatst worden.
Op 22 juli 1995 werd de vogel door vandalen gestolen. Enkele dagen later werd deze weer gevonden na een anoniem telefoontje.
In 1999 werd de vogel opnieuw van de sokkel losgewrikt en vervolgens door een ruit van het gemeentehuis gegooid.
In 2001 is een versterkt exemplaar gemaakt en terug gezet door Pépé Grégoire, de zoon van de kunstenaar.
Eind december 2005 is de vogel nog eens gestolen.
In 2007 is het monument opnieuw gerestaureerd en is een replica van de gestolen vogel gemaakt. Het monument kreeg toen een andere plaats op het plein.

1940-1945 (11 lokale slachtoffers)
G.G.J. VAN ARENDONK (†16-1-1945 te Bavel door een V1)
C. DIEPSTRATEN († 28-10-1944 door beschieting bij bevrijding Bavel)
M.J. VAN DIJK (†22-2-1944 op vliegveld Gilze en Rijen bij bombardement)
P.H. GRAUMANS (†16-1-1945 door een V1)
A.M. HEIJBLOM († 2-5-1945 op vliegveld Osnabrück (D) door mijnexplosie)
C.E. KEURHORST (†12-4-1945 in concentratiekamp Bergen Belsen (D))
H. KOENRAADS (†23-2-1945 te Phorzheim (D) bij bombardement)
C. VAN OPSTAL (†12-5-1940 op Stijbeekbij bombardement)
J.A.J.A. VAN SCHAIK († 13-2-1945 te Mainz aan de Rijn (D) bij bombardement)
N.J. THEUNISSEN († 13-2-1945 te Dresen (D) bij bombardement)
A.J. VAN DER VELDEN (†10-5-1940 bij de Moerdijkbruggen)

1940-1945 (8 Poolse, 1 Engelse en 3 Franse slachtoffers)
M. BARTOSINSKI (P)
J. CHWISTEK (P)
A. DUDEK (P)
G. KANTOR (P)
P. KRZYKALA (P)
S. MICHULKA (P)
I. PALUCH (P)
A. RUCHALA (P)
A. FLANAGAN (ENG, †29-10-1944 te Cauwelaar)
F. FITES (FR, †13-5-1940 te Strijbeek bij een auto ongeval)
M. DUMEZ (FR, †13-5-1940 te Strijbeek bij een beschieting)
J.B. DELPECH (FR, †13-5-1940 te Strijbeek door een Duits handgranaat)
(alle Poolse soldaten zijn overleden in de IJpelaar in oktober en november 1944)

1940-1945 (10 Amerikaanse slachtoffers)
K.H. ALLAN
J.J. GEORGE
K.L. GREGG
F.R. KENDIG
L.W. NEAL
J.P. PETERSON
J.G. PRICE
K.E. SMITH
W.L WOOLF
J.M. ZAGULA
(Allen overleden op 21-7-1944 toen hun B17 bommenwerper getroffen werd door Duits Flakgeschut en neerstortte bij de Leeuwerik in Bavel.

NED. INDIE (3 slachtoffers uit de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog)
1947-1949
L.A. ALLARD (†12-10-1947 te Soerabaja)
A. BOUWENS (†1-7-1949 te Dandjong Karang)
TH.C. THEUNISSEN (†25-8-1947 te Loeboek Pakem)