Kunst in Breda

Dit beeld staat op het plantsoen bij de Pekhoeve in Ulvenhout.
De plaatsing van dit beeld in maart 1996 was het gevolg van een opmerkelijke actie van de Ulvenhoutse huisarts F. Sluijters. Ter gelegenheid van zijn 25 jarig jubileum op 20-3-1996 vroeg hij patiënten af te zien van hun gebruikelijke huldeblijken en cadeaus. Samen met zijn vrouw besloot Sluijters dat in plaats daarvan zijn jubileum een mooie gelegenheid was om zijn erkentelijkheid uit te drukken jegens de gemeenschappen waarin hij werkt. Ze kozen voor kunstwerken, vervaardigd door plaatselijke kunstenaars. Ulvenhout kreeg “Het Laatste Masker” als geschenk, het schilderij “Diepgeworteld” van de hand van Jan de Koning hangt sindsdien in de Leeuwerik in Galder.
“Het laatste masker” werd in 1988 vervaardigd als helft van een bij elkaar passend tweetal. Twee bronzen bustes, een met en een zonder masker, die aanvankelijk van de kunstenaar geen titel hadden meegekregen.
Verhagen zegt over zijn werk: “Beelden vertellen zelf een verhaal, mensen vormen daarbij een hoofdthema en ik ben geboeid door het mysterieuze, de complexiteit. Mijn bronzen sculpturen laten u zien en voelen wat diep in mij leeft. Als u niet enkel uw ogen, maar ook uw hart en ziel open stelt voor mijn verfijning, wachten u enkele mooie momenten”.

Naam: het Laatste Masker
Omschrijving: borstbeeld
Kunstenaar: Wim Verhagen – RKD
Hoogte: ca. 70 cm
Hoogte sokkel: ca. 1 meter
Jaar: 20-3-1996
Materiaal: brons
Opschrift op sokkel: ‘aangeboden door F.W.J. SLUIJTERS huisarts’
Locatie: Dorpstraat 94 N51 32.913 E4 47.895

Door kunst kun je even ontsnappen aan de realiteit. Het neemt je mee, laat je nadenken of wegdromen. Daarbij draagt een fijne omgeving bij aan het genezingsproces. Ook daar kan kunst een positieve rol in spelen. Daarom heeft Amphia speciale aandacht voor kunst. Het ziekenhuis heeft een eigen collectie die bestaat uit zo’n 100 werken. Er is een kunstcommissie die de kunst beheert en advies uitbrengt over nieuwe kunst in het ziekenhuis. Er is zelfs een route gemaakt die langs een aantal kunstwerken leidt.
De twee dunne stalen naalden zijn driehoekig en lopen taps toe. Ze staan gekruist onder een hoek van ca. 5 graden in de oude ontvangsthal van het Amphia ziekenhuis. De kunstenares geeft zich laten inspireren door een ziekenhuisartikel: injectienaalden. De grijze naalden zijn ongeveer net zo hoog van het 4 verdieping tellende atrium.

Naam: De Naalden
Omschrijving: stellage van 2 stalen naalden
Kunstenares: Marijke de Goey – RKD
Hoogte: ca. 10 meter
Jaar: 1991?
Materiaal: staal
Locatie: Amphia Ziekenhuis, Molengracht 21 N51 34.902 E4 47.878

Aangeboden namens alle Boemeldonckers bij gelegenheid van de viering van het elfjarig bestaan van Prinsenbeek als de carnavalsplaats Boemeldonck. In het beeldje is het idee van de karnavaleske vriendschap en broederschap geconcretiseerd.

Het beeld heeft tijdelijk voor het voormalig gemeentehuis van Prinsenbeek gestaan dat in 2012/2013 is verbouwd tot woonzorgcentrum Hagedonk. In 2011 is het beeld verplaatst vanwege renovatiewerkzaamheden van het voormalige gemeentehuis. Het beeld is daarna wit geschilderd en staat nu aan de overkant recht voor de kerk. Eerst was het bruin. Bij het gemeentehuis is daarna een ander beeld gekomen.
Onderschrift:
VERBROEDERING, AANGEBODEN NAMENS ALLE BOEMELDDONKERS
GERARD VERPAALEN 1976 C.V. DE ZWOERTJES 1998
HERPLAATST 2011

Naam: Verbroedering
Omschrijving: beeld van 2 figuren
Kunstenaar: Gerard Verpaalen – RKD
Hoogte: 83 cm
Jaar: 13-11-1976
Materiaal: steen
Opschrift op sokkel: zie hierboven
Locatie: Markt 34 N51 36.011 E4 43.185

Het beeldje is geplaatst op een gemetselde sokkel waarin vijf handafdrukken zijn aangebracht met vermeldingen van de namen: J. Quadekker, Dré Karthaus, Nico Stokman, C. Hoosemans en D. Dees.
Op een bronzen plaquette is vermeld: AANGEBODEN DOOR STICHTING C.C. ‘T AOGJE EN RAAD VAN WIJZE MANNEN AAN DE AOGSE GEMEENSCHAP 9 FEBRUARI 1991″.
Een echt feestvarken dat de Bourgondische sfeer, die zo kenmerkend is voor Princenhage, nog eens onderschept. Op 11 november, het begin van het carnavalsjaar, trekt de traditionele lampionoptocht langs het beeldje en wordt er een special gedicht aan hem opgedragen. Aan het begin van carnaval haalt de Princenhaagse Prins hier de ‘eerste druppel’. Gedurende de vier dagen die volgen zijn er verschillende bijeenkomsten bij Nil. Naam van het kleine varkentje is Drieske.
Dré Karthaus, een van de leden van de Raad van Wijze Mannen, ontwierp het beeldje als verlaat geschenk van die raad aan carnavalvierend Princenhage. In 1989 bestond de motor achter het Princenhaagse carnaval stichting ’t Aogje 33 jaar. Een duidelijke aanleiding, 3 maal 11, voor een bronzen aandenken op de hoek van de Posthoornstraat en de Haagweg. Vanaf die tijd heet het daar dan ook “Zottenhofke”, een klein stukje grond dat de gemeente Breda aan de jubilaris schonk.

Naam: Nil
Omschrijving: beeld van 2 feestvarkens
Kunstenaar: Dré Karthaus (een van de leden van de Raad van Wijze Mannen)
Hoogte: 48 cm
Inscriptie: zie hierboven
Jaar: 9-2-1991
Materiaal: brons
Locatie: kruising Haagweg 438 en Posthoornstraat

In het trappenhuis van het oude Stadhuis zijn tien glas-in-loodramen aangebracht met afbeeldingen van de allegorieën over de zes deugden, die een goed bestuur nastreven.
Het confucianisme is een Chinees ethisch en filosofisch systeem, dat de leer van Confucius (551 – 479 v.Chr.) volgt. Het confucianisme kent zes basiswaarden die in het Chinees bekendstaan als Ren, Xiao, Yi, Li, Chung en Shu. Door deze deugden aan te kweken kan men een junzi of ‘superieur persoon’ worden. De zes deugden zijn:
– menselijkheid
– kinderlijke gehoorzaamheid
– rechtvaardigheid
– fatsoen
– trouw
– wederkerigheid
Een allegorie is in de beeldende kunst een symbolische voorstelling waarbij een idee of abstract begrip (bijvoorbeeld deugden en ondeugden) wordt verbeeld door één of meer personificaties, personen en concrete zaken. De zes deugden op de glas-in-lood vensters in het trappenhuis komen in grote lijnen overeen met de hierboven beschreven eigenschappen. Het betreft:
– grootmoedigheid, afgebeeld als Magnanimitas
– wijsheid, afgebeeld als Sapientia
– voorzichtigheid, afgebeeld als Prudentia
– onverschrokkenheid, afgebeeld als Intrepiditas
– rechtvaardigheid, afgebeeld als Justitia
– liefde, afgebeeld als Caritas
Links en rechts van de allegorieën zijn vier glas-in-lood vensters met de wapenschilden van de 16 gemeenten afgebeeld die tezamen de oude Baronie van Breda vormen:
– links: Breda, Dongen, Princenhage, Baarle Nassau, Chaam, Roosendaal, Alphen, Terheijden;
– rechts: Oosterhout, Ginneken en Bavel, Etten-Leur, Teteringen, Zundert, Rucphen en Sprundel, Rijsbergen en Gilze en Rijen.
De glas-in-lood ramen zijn geschonken door de gebroeders Charles, Jos, en Frans Laurijssen.

Omschrijving: glas-in-lood vensters
Kunstenaar: Joep Nicolas -RKD
Afmeting: ca. 75 x 120 cm
Jaar: 1926
Materiaal: glas-in-lood met gebrandschilderd glas
Locatie: Oude Stadhuis, Trappenhuis, Grote Markt 38

Petrus Paulus Hermans van Ham werd geboren als schoenmakerszoon in Breda op 19 februari 1839. Hij werd in 1894 tot generaal-majoor bevorderd in het Oost-Indische leger. Hij sneuvelde op 25 augustus 1894, toen hij bij een expeditie op Lombok met meer dan 100 van zijn manschappen in een hinderlaag liep.
Hotel ‘Boutique Nouveau Van Ham’ aan het Van Cootplein is naar Van Ham genoemd. In het hotel is een herinnering aangebracht aan de Bredanaar in een glas-in-lood raam. Het raam bevindt zich in het restaurant op de begane grond. Op de afbeelding zien we het gemeentewapen van Breda, de Grote Kerk en de geboorte- en sterfdatum van Van Ham. Aan de overzijde van het hotel staat het huis op de plaats waar hij werd geboren. Op de hoek van dit huis is een borstbeeld van Van Ham aangebracht, zie hieronder. Gebrandschilderd glas komt buiten de religieuze gebouwen niet zo heel veel voor in Breda.

Omschrijving: Generaal P. van Ham
Afm. raam: ca. 1,1 x 1,1 meter
Materiaal: glas-in-lood met gebrandschilderd glas
Locatie: Boutique Nouveau Van Ham, Van Coothplein 23

Petrus Paulus Hermans van Ham werd geboren als schoenmakerszoon in Breda op 19 februari 1839. Hij werd in 1894 tot generaal-majoor bevorderd in het Oost-Indische leger. Hij sneuvelde op 25 augustus 1894, toen hij bij een expeditie op Lombok met meer dan 100 van zijn manschappen in een hinderlaag liep. Breda bracht kort daarna hulde aan deze oud-stadgenoot in Schouwburg Concordia. Drie jaar later op 19 juni 1897 eerde men hem met een borstbeeld, gemaakt door Anton Wirtz. Het beeld werd geplaatst aan het huis dat staat op de plaats waar hij werd geboren. Het bronzen beeld staat in een neoclassicistische nis, bekroond met een tempel fronton en klassieke versieringen. Op de stenen omlijsting staan de jaartallen 1839 en 1894 en het wapen van Breda.
Zie ook het gebrandschilderd glas in Hotel ‘Boutique Nouveau Van Ham’.
In Breda zijn meer afbeeldingen van hoge militaire officieren te vinden zoals: D. Chassé in de Duivelsbruglaan, J.P. Delprat in de Delpratsingel en H.G. Seelig in de Mauritsstraat.

Omschrijving: borstbeeld van Generaal P. van Ham
Kunstenaar: Anton Wirtz – RKD
Hoogte: 1 meter
Jaar: 19-6-1897
Materiaal: brons
Onderschrift: P.v.HAM
Locatie: Ginnekenstraat 134

Voor de vaste tentoonstelling De Nassaus van Breda heeft het Stedelijk Museum van Breda deze twee borstbeelden in bruikleen van het Rijksmuseum in Amsterdam.
Filips Willem is de oudste zoon van Willem van Oranje en Anna van Egmond. Hij zou zijn vader opvolgen, maar het loopt anders. Als Willem de Opstand gaat leiden, ontvoeren Spaanse soldaten Filips Willem als gijzelaar. Pas na bijna 30 jaar mag hij Spanje verlaten. Filips Willem ging in Breda op het kasteel (thans KMA) wonen.
Een gipsen afgietsel van het beeld bevindt zich in het oude Stadhuis op de Grote Markt, zie hieronder. 

Omschrijving: beeld van Filips Willem van Oranje-Nassau
Kunstenaar: Jan Claudius de Cock – RKD
Hoogte: ca. 60 cm
Materiaal: terracotta
Locatie: Stedelijk Museum, Boschstraat 22

Het borstbeeld bevindt zich in een ronde nis, rechts van de toegang naar de collegegang. Het origineel vervaardigd in terracotta bevindt zich in het Rijksmuseum in Amsterdam. Het is gesigneerd Joan Claude de Cock fecit anno 169?. Voor de vaste tentoonstelling over de Nassau’s bevindt zich het beeld nu echter in het Stedelijk Museum van Breda.
Filips Willem is de oudste zoon van Willem van Oranje en Anna van Egmond. Hij zou zijn vader opvolgen, maar het loopt anders. Als Willem de Opstand gaat leiden, ontvoeren Spaanse soldaten Filips Willem als gijzelaar. Pas na bijna 30 jaar mag hij Spanje verlaten. Filips Willem ging in Breda op het kasteel (thans KMA) wonen.

Omschrijving: borstbeeld van Filips Willem van Oranje-Nassau (1554-1618)
Kunstenaar: Jan Claudius de Cock – RKD
Hoogte: ca. 60 cm
Jaar: 169?
Materiaal: Gipsen afgietsel van een buste in terracotta
Locatie: Oude Stadhuis, Grote Markt 38.

Deze ringen lijken onderdeel te zijn van de toegangspoort, maar dat is maar schijn. Ze zijn ‘slechts’ decoratief. De 3 buizen zijn mooi en onopvallend geïntegreerd in de muur en de doorgang. De 3 ringen staan onder verschillende hoeken ten opzichte van elkaar.

Omschrijving: 3 stuks in een vierkant geplaatste ringen
Kunstenaar: Nico Rolsma – RKD
Afmeting (hxb): ca. 450×450 mm
Jaar: 1980
Materiaal: staal
Techniek: gelast, gespoten, gemetseld
Locatie: Willem Merkxtuin