Aanvullingen en correcties over gedenkstenen/tegels/platen e.d. in de gemeente Breda worden zeer gewaardeerd. U kunt uw informatie zenden naar het emailadres als vermeld op de pagina INFO / CONTACT
Laatste update van deze pagina 10-9-2025
In Breda zijn nogal wat gedenkstenen/tegels/borden enz. te vinden. In principe heeft dit weinig met kunst te maken. Toch is er soms een element van kunst in de gedenkstenen te vinden. Niet zelden is het ontwerp van de gedenksteen uit handen van een kunstenaar. Daarnaast is het wellicht leuk om ze allemaal eens op een rijtje te zetten. We gaan er misschien soms te snel aan voorbij.
Omschrijving: gedenksteen voor gevallene
Afm.:
Materiaal: brons
Jaar: 23-12-2005
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Balfortbrug, Balfortstraat
Het verhaal:
Op 23 december 1944 werd een Engelse bommenwerper achtervolgd door een Duitse jager. Om snelheid te winnen liet het Engelse toestel zijn bommen vallen, waarschijnlijk met de bedoeling dat ze zouden terechtkomen op de onbebouwde weilanden van Boeimeer. Ze vielen op en rond de Balfortbrug. Het onopzettelijke bombardement kostte vele levens.
Na een later onderzoek door Studiegroep Luchtoorlog 1939-1945 blijkt dat de bombardement anders is verlopen. Ze onderzochten Duitse rapportages die in Londen bewaard werden. De bommen zijn gedropt door nieuwe snelle Duitse Messerschmits ME 262 toestellen. Ze wierpen drie bommen boven Breda af, een voltreffer op de Balfortburg, een bom in de Marksingel en een bom ter hoogte van de suikerfabriek bij de Markkade.
De monumentale betonnen lantaarnpalen op de brug werden door het bombardement weggevaagd en na de oorlog niet meer hersteld. In 2005 werd de brug gerenoveerd en werden er twee reconstructies van de oude lantaarnpalen geplaatst. Op vrijdag 23 december 2005, 61 jaar na het bombardement, werd een gedenksteen onthuld met de namen van de slachtoffers. Ten tijde van het maken van die plaquette waren er twintig dodelijke slachtoffers bekend. Hun namen staan op de plaquette.
Op de steen is vermeld:
Twintig Namen
Ter nagedachtenis aan hen die vielen door de bom
op de Balfortbrug 23 december 1944
B.M. Bastiaansen-Jansen, P.F. Luijten-Lips
A.M. Bongenaar, C. Meyvis
C.W.M. Brouwers, M. Nielemans-Voeten
C. Cas, E.J. Poppelaars
C. Engbersen-Jespers, A.M. Schrauwen
H.W.E. van Gastel, M.F. Vermeeren-Muishout
N.J. Hertog-van Vuuren, J.A.L. Voermans
W.J. de Koning, L.A. Wissel
C.J.M. van der Linden, R.J. van der Wulp
De slachtoffers alsnog een naam gegeven
als troost voor hen die achterbleven
23 december 1944
Begin augustus 2024 is bepaald dat de gedenksteen vervangen wordt omdat er een 21e slachtoffer blijkt te zijn. Het betreft de naam van Jan Crul uit Horst die de brug passeerde op weg naar een afspraak in de Julianalaan op het moment dat de bom viel. Op 23 december 2024, precies 80 jaar na het bombardement, werd de tekst op de gedenksteen aangepast; de tekst “Twintig” werd vervangen door “Eenentwintig”, de naam “J.J. Crull” werd toegevoegd en tekst “2024”werd eveneens toegevoegd.
Naam: Indië-monument
Omschrijving: gedenksteen
Kunstenaar: Wim Verhagen – RKD
Jaar: 15 augustus 2006
Materiaal: natuursteen
Opschrift: zie foto
Locatie: Raffi, Bernard De Wildestraat 400
Het verhaal:
De gedenksteen is onderdeel van het Indië-monument over de Tweede Wereldoorlog en de Bersiapperiode in het voormalige Nederlands-Indië. De gedenksteen onder het beeld wordt gezien als een herinnering en eerbetoon aan de vele overledenen en als erkenning van het leed dat zij hebben moeten doorstaan. De gedenksteen is onthuld in 2004 en in 2006 aan het ‘Indië-monument’ toegevoegd.
De Bersiap-periode was een gewelddadige periode in de Indonesische geschiedenis die duurde van ongeveer oktober 1945 tot begin 1946. Na de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945 ontstond een gezagsvacuüm in het toenmalige Nederlands-Indië.
Het beeld is geplaatst in de achtertuin van het verzorgingstehuis. Het monument is geadopteerd door KBS Kievitsloop.
Omschrijving: herinneringsbord Bavel Bevrijd
Afm. ca. 35 x 25 cm
Materiaal: kunststop
Opschrift: zie foto
Locatie: Beukenlaan tegenover ingang Sint Joost school
Het verhaal:
Zie de tekst op het bord. De URL voor de route:
https://www.dorpsraadbavel.nl/bavelbevrijd
Omschrijving: gedenkplaat 400 jaar betrekkingen Manhattan
Afm. ca. 40 x 40 cm
Jaar: 2009
Materiaal: brons op stenen sokkel
Opschrift: zie hieronder
Sokkel: natuursteen, 1 mtr met tekst “Lions Club Breda Host 1959-2009”
Locatie: Boschstraat 22
Het verhaal:
Adriaen van der Donck (Breda, ca. 1618 – Nieuw-Amsterdam, 1655) was een advocaat en landeigenaar in Nieuw-Nederland, naar wie de stad Yonkers in de staat New York is vernoemd (Van der Donck werd jonkheer of jonker genoemd vanwege zijn erfelijke landbezit in Nieuw-Nederland). Van der Donck was een van de belangrijkste politieke voorvechters van het recht op zelfbestuur in de stad Nieuw-Amsterdam, en kan worden gezien als vader van de geboorteakte van de stad die later New York zou worden.
Andere wereldbekende Bredanaars zijn:
– Dries van Kuijk, Colonel Parker, manager Elvis Presley
– Jan Ingenhousz, natuuronderzoeker
– Michiel Verwest, Tiësto, DJ
– Robbert van de Corput, Hardwell, DJ
Tekst gedenksteen: Nederland herdacht in 2009 de 400 jaar oude betrekkingen met Manhattan, het vroegere Nieuw Amsterdam, waaruit New York is ontstaan. Het was met name Adriaen van der Donck die deze metropool zijn democratische basis gaf. Hij is geboren in de Boschstraat te Breda als kleinzoon van de Bredase Turfschipper Adriaen van bergen.
De Lions Club Breda Host vestigt bij gelegenheid van zijn 50 jarig bestaan, samen met de Yonkers Millennium Lions Club of New York uit de stad Yonkers genoemd naar “jonker” van der Donck, de aandacht op deze voorvechter van burgerrechten uit Breda.
Omschrijving: gedenktegel Café De Beyerd 175 jaar
Ontwerp: Y. Né – RKD
Uitvoering: Studio ID
Afm. ca. 40 x 40 cm
Jaar: 1-5-2013
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Boschstraat 26
Het verhaal:
In opdracht van de vaste klanten ter gelegenheid van van 175 jarig bestaan van Café de Beyerd. Dat betekent dat het café in 1838 is opgericht.
Studio ID (mal) en De Bronsgieter (messing) voerden de tegel uit.
Omschrijving: gedenksteen 700 jaar Bavel
Ontwerp: Mevr. René Pegel de Torbal en dhr. Ad Vingerhoeds
Hoogte paal: 1,7 meter
Jaar: 26 juni 1999
Materiaal: beton met bronzen wikkel
Opschrift: Bavel 1299 1999
Status: monument
Locatie: t.o. Brigidastraat 12 (achter de kerk) N51 33.897 E4 49.785
Het verhaal:
Het kunstwerk is door burgemeester Rutten (van Breda) onthult ter gelegenheid van het 700 jarige bestaan van Bavel. De bronzen omslag stelt een tijdsbalk voor van de historische ontwikkeling van Bavel. Op de omslag is onder andere het wapenschild van Bavel te zien maar ook een molen, mensen e.d.
Omschrijving: gedenksteen Begijnpoort
Materiaal: natuursteen
Afm.: 1,25 x 0,90 meter
Inscriptie: zie hieronder
Jaar: ca. 1980
Locatie: Begijnhof, poortgebouw, Catharinastraat
Het verhaal:
Opschrift: Dit huis hersteld, de weg gebaand, een teken: Geen goedheid zal ontbreken waar wijsheid is, maar wij bestaan reeds in ’t begin te dingen naar Gods hulp als machtigste gewin.
Het begijnhof in 1267 gesticht, werd door Graaf Hendrik II van Nassau in 1535 naar hier verplaatst, na de bouw van de Catharinakerk 1830-1838 en de pastorie 1850 vond uitbreiding plaats met het kleine hof 1860-1963. Bij de algehele restauratie 1970-1980 werd de poort herbouwd.
Omschrijving: gedenksteen J. Ooms begijnhof
Materiaal: natuursteen
Afm.: . meter
Inscriptie: zie foto
Jaar: 1-9-1997
Locatie: Begijnhof, Catharinastraat
Het verhaal:
De steen bevindt zich op het Begijnhof. De inscriptie zegt genoeg.
Omschrijving: gedenkplaat ter ere van 70 jaar bevrijding
Afm. ca. 60 x 40 cm
Jaar: 29-10-2014
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Chassépark
Het verhaal:
Een van de gedenkplaten in Breda ter ere van de bevrijding door de Polen.
Omschrijving: gedenktegel Jazz Festival Breda
Afm.: ca. 60 x 40 cm
Materiaal: hardsteen
Opschrift: zie foto
Locatie: Pathé, Chasséveld 15
Het verhaal:
Deze gedenksteen was aanvankelijk in mei 1995 in de bestrating van het Chasséterrein opgenomen waar ooit het Jazz Festival begon. Door de veegwagens werd echter de kleur uit de letters gepoetst, waarna een grijze steen overbleef. Het Vrienden Breda Jazz festival comité zocht naar een meer solide locatie en vond deze in bioscoop Pathé. De tegel hangt nu in de foyer van het Pathé. Op 11-07-2024 werd de nieuwe locatie onthuld.
Naam: Pamiec
Omschrijving: gedenkplaat ter ere van 75 jaar bevrijding
Kunstenaar: Tomasz Tomaszewski (Polen) – RKD
Afm.: 3,3 x 2,2 meter
Jaar: 29-10-2019
Materiaal: steen
Opschrift: zie foto
Locatie: hoek Claudius Prinsenlaan en Wilhelminasingel
Het verhaal:
Op 29 oktober 2019 was het precies 75 jaar geleden dat de 1e Poolse Pantserdivisie, na een opmars vanuit Baarle Nassau, Breda bevrijdde van de Duitse bezetters. Dat gebeurde onder leiding van Generaal Stanislav Maczek. De hele maand oktober waren er in Breda evenementen om de oorlog en de bevrijding te herdenken en te vieren. Pamiec heet het kunstwerk dat ‘geheugen’ betekent.
Op de hoek van de Claudius Prinsenlaan en de Wilhelminasingel is een herdenkingsmonument aangelegd met deze gedenksteen. In het tegelwerk naast de tegel zijn incassingen aangebracht die de afdruk van een rupsband van een tank symboliseren.
Omschrijving: gedenkplaat Torenhaanfeesten Princenhage
Afm: ca. 40 x 60 cm
Jaar: 22-5-1992
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Dreef 1
Het verhaal:
De steen bevindt zich in het trottoir. Zoals aangegeven op de plaat herdenkt het diverse memorabele momenten van het dorp Princenhage. De herdenkingsplaat is aangeboden door K.K.P. wat staat voor ‘Kontakt Kommissie Princenhage’.
Omschrijving: infobord Spínola route
Afm.: ca. cm
Materiaal: kunststof
Opschrift: zie bord
Locatie: t.o. Dreef 1
Het verhaal:
Linksboven op het bord is een fietsroute aangegeven die gewijd is aan de belegering van Breda door Spínola. De 52,8 km lange Spínola route is tot stand gekomen in het kader van het 750-jarig bestaan van de stad Breda dat in 2002 uitgebreid werd gevierd. Een fietskaart met geïllustreerde beschrijving van de anekdotes en achtergronden was destijds te verkrijgen bij de VVV. Was, want de VVV is er ondertussen niet meer. Op Route You is echter de route nog te vinden.
In het midden boven van het bord staat het wereldberoemde schilderij ‘La Rendición de Breda‘ of ‘Las Lanzas’ van de Spaanse schilder Diego Velázquez van de overgave van de sleutels door Justinus van Nassau (gouverneur van Breda) aan Spínola. Een kopie van het schilderij bevindt zich in het Oude Stadhuis, het origineel bevindt zich in het Prado Museum in Madrid.
Het rechter bovendeel van het schilderij wordt ingenomen door omhooggerichte lansen. Daarom wordt het werk in het Spaans ook aangeduid als Las Lanzas. Langs voornoemde fietsroute zijn 3 meter hoge lansen (palen) aangebracht. Ze hebben verschillende kleuren en de palen zijn schuin in de grond geplaatst. Legerkampen worden met rode lansen aangeduid en twee gouden lansen markeren de plaats van de historische sleuteloverdracht plaatsvond. Dit is tevens het begin- en eindpunt van de route. Hoeveel lansen er destijds zijn geplaatst is niet meer te achterhalen. De gemeente heeft de lansen niet onderhouden en ondertussen zijn veel van de lansen weer verdwenen uit het straatbeeld. Achteloos verwijderd, vernietigd of gesloopt door vandalen. Wellicht brachten de lansen meer vragen op dan dat ze helderheid boden over de geschiedenis. Wie weet/wist nou de betekenis van de lansen?
Rechtsboven op het bord een portret van Ambrósius Spínola, een neutraliseerde Italiaan uit Spanje die het bevel voerde over de Spaanse troepen tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Onder zijn commando werd in 1624 met 40.000 man de vestingstad Breda belegerd.
Onder het schilderij van Las Lanzas een fragment van de topografische kaart van Princenhage. Hier nog vermeld onder de naam ‘Haghen’.
In de tekst op het bord vindt u nog meer informatie over de Tachtigjarige Oorlog.
Omschrijving: gedenkplaat WOII
Afm.: 45 x 30 cm
Materiaal: brons met RVS-lijst
Jaar: 8-10-2014
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Duivelsbruglaan
Het verhaal:
De steen bevindt zich ter plaatse van de brug over de Mark. Opschrift:
13 oktober 1944
Bombardement op Bad Wörishofen
EEN FATALE VERGISSING
Sinds 2 november 1921 bevond zich tussen de Duivelsbrug en Villa Overweide (Duivelsbruglaan 50) het kuuroord ‘Bad Wörishofen’ (vanaf 1943 heette het ‘Bad Ginneken’).
In 1883 was de badinrichting gesticht door dr Soer op de Hoek van de Duivelsbruglaan en de Baronielaan (Duivelsbruglaan 104-106).
Soer behandelde patiënten met lichamelijke kwalen volgende Kneipp-methode. Die was gebaseerd op een waterkuur, gecombineerd met de genezende werking van lucht, zonlicht en kruiden Pfarrer Kneipp ontwikkelde zijn methode in het Duitse Wörishofen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Villa Marckendael, ‘De Vialla van Eras’ (Duivelsbruglaan 54) gevorderd door de Duitse Weermacht. Op 13 oktober 1944 besloten de geallieerden dit hoofdkwartier van het Duitse 67e legerkorps te vernietigen. Wat een precisiebombardement had moeten zijn, werd een volslagen misrekening: Bad Wörishofen werd getroffen zevenentwintig patiënten en personeelsleden verloren het leven. Een fatale vergissing…
Wijkraad
Ginneken=Ginneken
Omschrijving: infobord Pools monument
Afm.: 1 x 1 meter
Materiaal: kunststof met betalen frame
Opschrift: zie hieronder
Status: oorlogsmonument Nationaal Comité 4 en 5 mei
Locatie: voor het Pools erekerkhof aan de Ettensebaan
Het verhaal:
Pools Militair Ereveld Breda
Op het Pools Militair Ereveld liggen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland gesneuvelde Poolse militairen begraven. Deze militairen behoorden tot de eenheden van de Poolse land- en luchtmacht die in september 1939 na de bezetting van Polen door Nazi Duitsland samen met de Poolse regering uitweken naar Frankrijk. Na de capitulatie van het Franse leger in juni 1940 slaagden de Poolse militairen er opnieuw in aan Duitse krijgsgevangenschap te ontkomen door via Spanje en Gibraltar naar Engeland te vluchten.
In Engeland formeerden zij o.a. de 1e Poolse Pantserdivisie onder commando van de toenmalige brigade-generaal Stanislaw Maczek en de 1e Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade van brigadegeneraal Stanislaw Sosabowski. Na de landingen in Normandië in juni 1944 vochten deze Polen als onderdeel van de geallieerden troepen voor de bevrijding van West-Europa. In Nederland streden zij in Zeeuws-Vlaanderen, West-Brabant, in de slag om Arnhem en in Drenthe en Groningen.
Meer dan 500 gesneuvelde Poolse soldaten en vliegers vonden in ons land hun laatste rustplaats, 161 van hen hier in Breda, dat op 29 oktober 1944 door de 1e Poolse Pantser divisie werd bevrijd. Generaal S. Maczek heeft de oorlog overleefd en werd conform zijn wens op 23 december 1994 op dit ereveld begraven.
Generaal Maczek Memorial
Bij het ereveld opent binnenkort het Generaal Maczek Memorial. Dit memorial geeft uitdrukking aan de erkenning en waardering voor de inspanningen van de Poolse troepen bij de bevrijding van grote delen van Nederland. In het bijzonder die van Generaal Maczek en zijn 1e Poolse Pantserdivisie. In het Memorail komt naast de permanente tentoonstelling van het Generaal Maczek Museum een informatie- en documentatiecentrum, een auditorium en een ruimte om te herdenken. Hiermee willen wij de inzet van de Poolse strijders in levende herinnering houden en verbinden aan het belang voor onze vrijheid nu en in de toekomst. Het Generaal Maczek Memorial is de thuisbasis van waaruit het Generaal Maczek Museum haar activiteiten in stad en regio gaat ontwikkelen.
Het Generaal Maczek Memorial wordt ontwikkeld in opdracht van:
De Stichting Generaal Maczek Memorial: http://www.maczekmemorial.nl
De Stichting Generaal Maczek Museum: http://www.maczekmuseum.nl
De Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie: http://www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl
Omschrijving: gedenkstenen Kasteel bewoners
Afm.: ca. 1,8 x 0,6 meter
Materiaal: natuursteen
Locatie: Kasteel Bouvigne, Galderseweg
Inscriptie links:
1494 Geslacht van Brecht
1611 Jan Baptist Keermans
1614 Philips Willem van Oranje
1618 Prins Maurits
1625 Prins Frederik Hendrik
1647 Prins Willem II
1650 Prins Willem III, Koning van Engeland
1702 Prins Johan Willem Friso
1711 Prins Willem IV
1751 Prins Willem V
1775 Jan Daniel Engel
1799 George A.W. Ruysch
Inscriptie: rechts
1807 Johan A. Wolff
1816 Elisabeth G. Paardekoper
1833 G. van Hoey Schilthouwer van Oostee
1839 J.J. de Poorter
1859 G.F. Brantsma
1903 L.A.M. de Bruijn
1920 E. Zoetmulder
1930 Gemeente Ginneken en Bavel
1942 Gemeente Breda
1973 Hoogheemraadschap van West-Brabant
1977 De restauratie is voltooid en z.h.k. Prins Claus onthult deze gedenksteen
Jaar: 13-9-1977
Materiaal: steen
Locatie: Neerhoff voormalig koetshuis, nu kantine
Het verhaal:
Op 13-9-1977 zijn de gedenkstenen onthuld door prins Claus.
Op de twee gedenkstenen staan de eigenaren vermeld van het landgoed Bouvigne. In 2004 is Waterschap Brabantse Delta eigenaar geworden. Boven de twee stenen bevindt zich het wapen van Nederland.
Omschrijving: gedenktegel voor gevallene in WOII
Afm.:
Materiaal: brons
Opschrift: zie hieronder
Locatie: t.o. De Kogelvanger, Galderseweg
Het verhaal:
De gedenksteen bevind aan de zijde van het Mastbos tegenover de restaurant de Kogelvanger. Op de steen is vermeld:
1940-1945
Nabij deze plek werden door de Duitse bezetter
11 verzetsstrijders gefusilleerd
Op 10-9-1944 vanuit Baarle-Nassau:
G.G. Gerritsen, 27 jaar A.T. van Gestel, 28 jaar
M.J. Cornelissen-Verhoeven, 45 jaar
Op 5-10-1944 vanaf de Vloeiweide-Rijsbergen:
J.J. Bakker, 25 jaar J.v.d. Bogaard, 23 jaar
H.P.J. Brautigam, 49 jaar A.v.d. Heuvel, 34 jaar
H.H. Hofman, 22 jaar J.M. Nelissen, 31 jaar
F.F. de Visser, 33 jaar J. de Vries, 26 jaar
HUN OFFER MAG NIMMER VERGETEN WORDEN
Omschrijving: gedenkplaat Gasthuispoort
Diameter: ca. 45 cm
Jaar: van ? tot 2016
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Gasthuispoort
Het verhaal:
Breda was in de middeleeuwen een vestingstad en had toen hoge stenen muren, poorten en torens. Binnen en buiten de muren waren hoge opgaande wallen. Naast of aan de muren bevonden zich brede bogen. Een van deze poorten was de Gasthuispoort. Het gebouw bevond zich op de locatie waar nu de Gasthuispoort is. Dat is het korte straatje tussen de Catharinastraat en de Vlaszak. Eind 20ste eeuw heeft men als herdenking op deze plaats een deel van de poort hermetseld met de oude originele kloostermoppen die bij opgravingen gevonden zijn. Vroeger waren bakstenen aanzienlijk groter dan nu, men noemde ze Kloostermoppen. In het midden van de poort werd deze bronzen plakkaat aangebracht. Deze tegel en de stenen cirkels moesten echter plaatsmaken voor de nieuwbouw van de appartementencomplexen aan de Vlaszaak in de jaren 2016-2018. De nieuwbouw kreeg de naam Gasthuispoort. De oorspronkelijke Gasthuispoort heeft tussen 1330 en 1530 bestaan en deed dienst als toegang tot de stad aan de oostzijde van de ommuring. De ommuring is toen afgebroken omdat nieuwe ontwikkelingen in de artillerie een stad met muren kwetsbaar maakte. In het Valkenbergpark bevinden zich nog soortgelijke poortbogen die eveneens hermetseld zijn als herdenking. De tegel zal nu waarschijnlijk in het archief liggen van de Gemeente.
Omschrijving: gedenktegel 1e steen
Afm: 32 x 24 cm
Jaar: 2 mei 1995
Materiaal: brons
Locatie: Ginnekenstraat 134
Het verhaal:
Herdenkingstegel aan de nieuwe bestrating van de Ginnekenstraat. De tegel ligt aan het begin van de winkelstraat aan de zijde van het Van Coothplein.
Omschrijving: gedenktegel aan de Corona periode
Afm: ca. 45 x 30 cm
Jaar: ca. 2023
Materiaal: brons
Locatie: Ginnekenstraat 134
Het verhaal:
Herdenkingstegel aan de Coronaperiode van 2020-2023. De tegel ligt aan het begin van de winkelstraat aan de zijde van het Van Coothplein. Gedurende die tijd bevond zich in het midden van de straat een gele streep om tegenliggers te reguleren. Later is deze lijn weer weggehaald.
KHN staat voor Koninklijke Horeca Nederland. De organisatie houdt zich bezig met lobby, ondersteuning en advies voor ondernemers.
Ondernemersfonds Breda: Het Ondernemersfonds zet zich in als strategisch partner van de Bredase binnenstad, met als doel om de binnenstad toekomstbestendig en aantrekkelijk te maken. Dat doen zij via drie hoofdlijnen: als samenwerkingspartner van de gemeente, door het uitbouwen van samenwerkingen met diverse partijen zoals de cultuursector en bewonersverenigingen en door het ophalen en verbinden van inspiratie van andere binnensteden.
Omschrijving: gedenksteen annexatie Ginneken
Afm.: 145 x 54 cm
Jaar: 1-11-1980
Materiaal: natuursteen
Opschrift: zie hieronder
Locatie: t.h.v. Ginnekenweg 148A
Het verhaal:
Inscriptie:
“HIER LIEP HET LEIKE GINNEKENS GRENS
ZELFSTANDIG ZIJN EN BLIJVEN WAS DE WENS
DOCH DE NOORDELIJKE OPMARS VORDERDE GESTA
OP 1 JANUARI 1942 WERD GINNEKEN VOORGOED BREDA
TER VERZOENING
1 NOVEMBER 1980
M.J.H. VAN DE VEN
BURGEMEESTER
NIEUW GINNEKEN
S.G.C. “T LESTOGENBLIK”
22 JARIG JUBILEUM
300 JAAR GINNEKENS CARNAVAL
W.J.L.J. MERKX
BURGEMEESTER
BREDA”
Het Leike vormde tot in 1927 de grens tussen Teteringen en Ginneken, na de annexatie van dit deel van Teteringen tot 1942 tussen Breda, Ginneken en Bavel. In 1980 werd ter verzoening van de annexatie van het Ginneken deze gedenksteen onthult door burgemeester van Nieuw Ginneken, M.J.H. van der Ven, de Baron van het Ginneken en de burgemeester van Breda, W.J.L.J. Merkx. De gedenksteen werd in het muurtje van de brug over ’t Leike gemetseld, dus feitelijk op de grens van het Ginneken en Breda. Na de demping van het ’t Leike en de sloop van de brug werd gedenksteen verplaatst naar de gevel van het naastgelegen appartementencomplex aan de Ginnekenseweg. Linksboven zien we het gemeente wapen het Ginneken en rechtsboven het gemeentewapen van Breda.
De gedenktegel is geschonken door de Ginnekense carnavalsvereniging ’t Lestenogenblik die het 22-jarig bestaan vierde met deze ludieke daad.
Omschrijving: gedenktegel Tijn Kolsteren
Afm: ca. 35 x 20 cm
Jaar: 2-4-2022
Materiaal: hardsteen
Opschrift: zie foto
Locatie: Grote Markt
Het verhaal:
De waterspeelplek voor het stadhuis op de Grote Markt werd 2 april 2022 officieel in gebruik genomen. De fontein heeft de vorm van het wapen van Breda en heeft de naam ‘Tijns Waterplein’ gekregen. Het is vernoemd naar Tijn Kolsteren, het jongetje dat in 2016 onze harten veroverde en heel Nederland aan het nagels lakken kreeg. De fontein werd geopend door burgemeester Depla, Tijns ouders en zijn broer.
Op 21 december 2016 meldde Tijn zich samen met zijn vader bij de brievenbus van het Glazen Huis op de Grote Markt. Hij wilde door nagels te lakken geld ophalen voor het goede doel. Zijn originele doel was om er 100 euro mee op te halen. De DJ’s van het Glazen Huis vonden het verhaal van Tijn bijzonder en nodigde hem uit om in het Glazen Huis nagels te komen lakken. Met de nagellak actie bracht Tijn heel Nederland in beweging en gaf hij duizenden kinderen in oorlogsgebieden een toekomst. Hij haalde meer dan 2,5 miljoen op. Helaas was voor hem geen toekomst weggelegd en overleed hij op 7 juli 2017 aan de gevolgen van hersenstamkanker. Tijn heeft een onuitwisbare indruk gemaakt op iedereen. Reden genoeg om zijn naam te verbinden aan het waterspeelplein.
De waterspeelplek is aangelegd onder de vlag van het project Cool Towns, een samenwerking tussen 14 Europese partners gericht op het tegengaan van de negatieve effecten van klimaatverandering en het vinden van aantrekkelijke oplossingen die steden klimaatbestendig en robuust maken, zodat hittestress zo veel mogelijk wordt voorkomen of beperkt.
Omschrijving: gedenktegel Roaring Twenties
Afm.: 60 x 40 cm
Jaar: 10-10-1978
Materiaal: hardsteen
Opschrift: zie foto
Locatie: Grote Markt
Het verhaal:
Roaring Twenties Club Breda.
Omschrijving: gedenksteen / zitbank Vincent van Gogh
Afm.: 1500 x 60 cm
Materiaal: hardsteen
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Haagweg 389
Het verhaal:
Dat deze bank hier staat is niet zomaar willekeurig. Vincent oom – die ook Vincent heette en door hem Oom Cent werd genoemd – woonde in Huize Mertersem op Haagweg 389. Niet alleen Vincent, maar ook zijn moeder kwam hier vaak op visite. Ze genoot van de prachtige Engelse tuin die oom ‘Cent’ had laten aanleggen bij zijn riante villa.
Deze herdenkingssteen in de vorm van een zitbank over de schilder Vincent van Gogh staat voor Huize Mertersem.
Tekst: “Als ik buiten werk dan is ’t om boomstudies te maken de boomen beschouwende alsof ‘figuren waren ze vooral beschouwende met het oog op den contour, de proportie & hoe ze in elkaar zitten daarna komt het medeleeren & de kleur en de omgeving Vincent van Gogh”
Omschrijving: gedenktegel haven
Afm.: 64 x 42 cm
Jaar: 2007
Materiaal: natuursteen
Opschrift:
“Water in Historic City Centres
Europa verbonden door water
Breda Chester Gent ‘s-Hertogenbosch Limerick Mechelen
2003 2007″
Locatie: Haven 13 N51 35.350 E4 46.356
Het verhaal:
In november 2003 gaf de toenmalige voorzitter van het Europese Parlement, de Ier Pat Cox, in de stad Limerick het startsein voor het project “Water in Historic City Centres”, één van de projecten in het kader van het Interreg IIIB NWE programma als onderdeel van het Europees Ruimtelijk Ontwikkelingsfonds.
Het water, vaak de bron van ontstaan van veel Europese steden, blijkt nog immer een enorme inspiratiebron. In de vorige eeuw is het water door de groeiende automobiliteit, de aanleg van rioolstelsels en de verminderde economische betekenis verwaarloosd en in veel gevallen zelfs uit het stadsbeeld verdwenen. Nu de binnensteden als centrum van economisch leven, als belangrijke drager van de culturele identiteit van de stad, maar ook als habitat zijn hergewaardeerd, neemt de betekenis van het water weer toe. Niet alleen waar het gaat om de ruimtelijke kwaliteit of de binnenstadseconomie, maar ook in het kader van het watermanagement. Water in de binnenstad levert in die zin een belangrijke bijdrage aan een duurzame herontwikkeling van binnensteden.
Omschrijving: gedenkplaat Vrede van Breda
Afm.: ca. 60 x 45 cm
Jaar: ?
Opschrift: zie hieronder
Locatie: KMA, Kasteelplein
Het verhaal:
Vrede van Breda
In het kasteel van Breda zijn tussen mei en augustus 1667 de vredesonderhandelingen gevoerd die een eind maakten aan de Tweede Engelse Oorlog (1665-1667). De onderhandelingen gingen tussen Engeland, Nederland, Frankrijk en Denemarken met Zweden als bemiddelaar. Om de Engelsen onder druk te zetten stuurde raadspensionaris Johan de Witt een oorlogsvloot onder leiding van Michiel Adriaansz de Ruyter en Cornelis de Wit naar Engeland. Op 10 juni 1667 voerde het kort daarvoor opgerichte korps mariniers een ..d uit op Sheerness, vervolgens doorbrak een schip de ketting waarmee de Medway was geblokkeerd en bracht een vlooteskader de Engelse oorlogsvloot bij Chatham een gevoelige slag toe.
Daarna kwam er schot in de onderhandelingen. Op 31 juli werden de vredesvoorwaarden vastgesteld en op 24 augustus werden deze in het kasteel van Breda geratificeerd: dezelfde dag werd de vrede op het bordes van het stadhuis geproclameerd.
Bij de Vrede van Breda ruilde Nederland zijn aanspraken op Nieuw Amsterdam (New York) tegen de Engelse op Suriname erkende Engeland de Nederlandse heerschappij op de Molukken en aanvaardden de Engelsen op zee het beginsel ‘vrij schip, vrij goedt’.
Stadssociëteit de Gouden Cirkel ter gelegenheid van Breda 750.
Omschrijving: informatiebord over het kasteel van Breda
Afm.: ca. 1,5 x 0,6 meter
Jaar: ?
Opschrift: zie hieronder
Locatie: KMA, Kasteelplein
Het verhaal:
Op dit terrein verrees in de twaalfde eeuw het kasteel van Breda. Het sindsdien veelvuldig verbouwde slot speelde een belangrijke rol in de vaderlandse geschiedenis. Tot de Tachtigjarige Jarige Oorlog (1568-1648) was het kasteel de thuisbasis van het vorstengeslacht Oranje-Nassau, met als bekendste bewoner Willem van Oranje. In 1828 opende hier de Koninklijke Militaire Academie haar deuren, sinds 2005 onderdeel van de Nederlandse Defensie Academie.
Omschrijving: gedenkplaat Loge het Vrij Geweeten No. 25
Afm.: ca. 45 x 30 cm
Jaar: 1991
Opschrift: zie foto
Locatie: Kasteelplein
Het verhaal:
Het Vrij Geweeten is naar verluidt de oudste nog bestaande vereniging in Breda. Met het stamnummer ’25’ is de werkplaats ook een van de vroegste vrijmetselaarsloges in Nederland (en na de loge van Bergen op Zoom, de oudste van Noord Brabant). Het Vrij Geweeten werd opgericht in 1791 door zeven vrijmetselaars, (soms tijdelijke) inwoners van de stad Breda, onder wie de kleurrijke historische figuur Franz Anton Mesmer. Deze tegel is gelegd naar aanleiding van het 200 jarige bestaan van de vereniging.
Omschrijving: gedenkplaat Begijnhof
Afm.: ca. 65 x 45 cm
Jaar: 22 maart 2017
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Kasteelplein
Het verhaal:
Opschrift: Deze grond werd op 22 maart 1267 door de heer van Breda in eigendom gegeven aan de begijnen voor realisatie van een begijnhof met eigen kerk en begraafplaats. Dit hof verhuisde in 1535 op verzoek van Hendrik III van Nassau naar de huidige locatie aan de Catharinastraat.
Onthuld door Gen. Maj. N. Geerts, 22 maart 2017
Naast de tekst is de plattegrond weergegeven van het eerste begijnhof.
Omschrijving: informatiebord
Afm.:
Materiaal: kunststof
Opschrift: zie foto
Status: Rijksmonument 10239
Locatie: Kloosterplein 6
Het verhaal:
Zie de tekst op het bord. De URL voor het jeugdzorgverhaal:
https://www.geschiedenisjeugdzorgwb.nl/
Omschrijving: gedenkplaat ter ere van 50 jaar bevrijding
Afm.: 35 x 50 cm
Jaar: 29-10-1994
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Maria kapelletje, Laan van Mertersem
Het verhaal:
Deze gedenksteen bevindt zich op de buitenmuur van het kapelletje op de kruising van de Haagweg en de Laan van Mertersem. De gedenksteen is aangebracht ter herdenking van 50 jaar bevrijding, dankzij de Polen.
“za wasza i nasza wolnosc” is Pools voor “voor uw en onze vrijheid”.
foto
Omschrijving: monument ter ere van de 130-e verjaardag van Gen. Stanislaw Maczek
Hoogte: ca. 1,4 m
Jaar: 31-03-2022
Materiaal: metaal, steen
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Mariaplein 2
Het verhaal:
Herinneringsmonument aan de Poolse soldaten, de bevrijders van de stad Breda in WOII.
Op het kleine tekstplaatje op de linker zijkant staat de tekst:
Pomnik powstal przy wspólpracy
Stowarzyszenie Kombatantów
Misji Pokojowych ONZ
Polska Parafia Rzymskokatolicka
w Bredzie
Instytut Pamieci Narodowei
2022 rok
Vertaald:
In samenwerking is het monument tot stand gekomen
Vereniging Veteranen
VN-vredesmissies
Poolse rooms-katholieke parochie
in Breda
Instituut voor Nationale Herdenking
2022 jaar
Op de grote tekstplaat op de voorzijde staat de tekst:
W hołzie zołnierzom batalionu strzelców podhalanskich
1. Polskiej dywizii pancernej
wyzwolicieli miasta Breda
W 130. rocznice urodzin gen. Stanisława Maczka
Breda 31 31-03-2022
Hulde aan de soldaten van het bataljon berglagers
1. Poolse panterdivisie
de bevrijders van de stad Breda
ter gelegenheid van de 130. verjaardag van gen. Stanislaw Maczek
Breda 31-03-2022
Omschrijving: gedenkplaat voor leerlingen straatmakers
Afm.: 50 x 40 cm
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: hoek Pastoor Doensstraat / Kloosterstraat Bavel N51 33.917 E4 49.860
Het verhaal:
Bronzen plaquette om de leerling straatmakers in het zonnetje te zetten.
Omschrijving: info bordje geboortehuis Marga Minco
Afm.: ca. 20 x 12 cm
Materiaal: kunststof
Opschrift: zie foto
Locatie: Prins Hendrikstraat 196
Het verhaal:
Marga Minco, pseudoniem van Sara Voeten-Menco, is een schrijfster van ‘humoristische en absurdistische verhalen en suggestieve, sobere vertellingen’. Haar veel vertaalde oorlogskroniek Het bittere kruid (1957) is een klassieker uit de Europese literatuur over de Tweede Wereldoorlog. Voor haar gehele oeuvre ontving zij in 2005 de Constantijn Huygensprijs en in 2019 de P.C. Hooftprijs.
Minco wordt vooral bewonderd om haar zuivere en sobere taalgebruik. Haar proza leest bijna alsof het gisteren werd geschreven, zo helder en indringend is het, zo goed van sfeer en zo vol verdiepende waarnemingen.
Marga Minco werd op 31 maart 1920 in de Prins Hendrikstraat nr. 196 te Ginneken geboren als derde kind van de vertegenwoordiger Salomon Menco, zoon van een orthodox joodse procuratiehouder uit Oldenzaal en Grietje Menco-van Hoorn, dochter van een Groningse textielhandelaar uit ’t Zandt. Oorspronkelijk heette de familie Minco; de naam Menco ontstond aan het begin van de 20e eeuw door een schrijffout van een ambtenaar.
Haar grootouders kwamen uit Twente. Omstreeks 1925 verhuisde het gezin naar Breda, waar de vader als parnas een vooraanstaand lid van de joodse gemeenschap aldaar werd. De jaren daarop verhuisden ze nog twee keer binnen Breda, met als laatste woning waar het volledige gezin woonde, tot 1941, een huis aan de Loopschansstraat.
Omschrijving: gedenkplaat van het 100 jarig bestaan van de Hirdesbrug
Afm.: ca. 30 x 20 cm
Jaar: 2006
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: t.p.v. de voetgangersbrug bij de Marksingel
Het verhaal:
Een plaquette ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan van de Hirdesbrug. Onthuld door de wethouder A. J. G. Oomen.
Omschrijving: gedenkplaat nieuwe rotonde Mastbosstraat
Afm.: 60 x 40 cm
Jaar: 18-11-1995
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: rotonde Mastbosstraat en Rithsestraat
Het verhaal:
De gedenkplaat ligt ingebed in het nieuwe trottoir van de rotonde van de Mastbosstraat-Rithsestraat. De gedenkplaat werd er oorspronkelijk neergelegd bij het gereedkomen van de eerste rotonde ter plekke in het jaar 1995. Het was indertijd een initiatief van het Rotonde-Komitee met als voortrekkers Cees Hoosemans, Jan van den Bliek en Pierre van Pruijssen. Janus van Nispen van de gelijknamige onderneming/handel in rijwielen mocht hem openen.
Bij de laatste her-ver-reconstructie van de rotonde kwam de tegel weer boven en zo kreeg het opnieuw een ereplaatsje in het nieuwe cement.
Zaterdag 18 november 1995 werd de nieuwe rotonde aan de Mastbosstraat feestelijk geopend. De omwonenden hadden hierbij samen met de K.K.P. (Kontakt Kommissie Princenhage) op voortreffelijke wijze een feest georganiseerd.
Hoe is deze rotonde tot stand gekomen? In de jaren negentig was de Mastbosstraat een beruchte en gevaarlijke weg. Van de hele stad Breda was dit de kruising waar jaarlijks de meeste ongelukken gebeurden. En ook de rest van de Mastbosstraat was een levensgevaarlijke racebaan. Zelfs hoewel dit stadsvernieuwingsgebied was, was de gemeente aanvankelijk niet bereid om het probleem aan te pakken. Het enige wat ze toe wilde zeggen was een studie. Dus de bewoners van de Mastbosstraat en het bestuur van Stichting Wijkbelang Heuvel waren zeer ontevreden.
De druppel, die de emmer deed overlopen, was een dodelijk ongeluk op 7 juli 1992 verderop op de Mastbosstraat, waarbij een 13-jarig meisje om het leven kwam. De bewoners van de Mastbosstraat organiseerden zich in de commissie Mastbosstraat en overhandigden samen met het bestuur van Stichting Wijkbelang Heuvel een petitie op het stadhuis. Ook in het overleg over de stadsvernieuwing werd besloten tot een hardere aanpak.
Op 15 september 1992 stond er een groot stuk in De Stem: Als niet ondermeer de Mastbosstraat werkelijk aangepakt zou worden, dan zou de bewonersdelegatie van Stichting Wijkbelang Heuvel uit het overleg stappen. Bijna was de stadsvernieuwing in Heuvel niet doorgegaan! Na dit ultimatum werden binnen de gemeente alsnog de benodigde middelen vrijgemaakt. Speciaal de toenmalige wethouder Koekoek heeft zich hier bijzonder voor ingespannen: Hij voerde veel direct overleg met de bewoners van de Mastbosstraat. En hij regelde binnen B&W dat er voldoende geld kwam om de Mastbosstraat veiliger te maken, onder andere door stoplichten aan de Flierstraat, het verdwijnen van de afrit van de Zuidelijke rondweg en met name ook de rotonde.
Omschrijving: infobord Beleg van Breda
Afm.: 60 x 40 cm
Jaar: 6-12-2013
Materiaal: aluminium, kunststof
tekst: zie hieronder
Locatie: aan de railing van de haven, Nieuwe Prinsenkade
Tekst:
1813 BELEG VAN BREDA
VERDRIJVING FRANSE TROEPEN – STICHTING KONINKRIJK DER NEDERLANDEN
Op 30 november 1813 landt te Scheveningen de zoon van de laatste stadhouder, die tot Soeverein Vorst wordt uitgeroepen. Deze Prins van Oranje, de latere Koning Willem I, draagt het regiment infanterie van Kolonel Phaff op (opgericht 23 november 1813) om vanuit Den Haag naar Breda te marcheren. Op deze plaats, bij de voormalige Waterpoort ondersteunen zij, als eerste onderdeel van het nieuwe Nederlandse leger de Bredase stadsmilitie en Russische eenheden bij de verdediging tegen Napoleontische troepen, die de stad eerder hebben verlaten. Deze Franse troepen proberen op 20 december 1813 de stad weer te bezetten. Dit wordt verijdeld door het net aangekomen regiment van Kolonel Phaff. Een tweede aanval van de Fransen, 21 december bij de Waterpoort, wordt in een man tot man gevecht van 150 leden van Phaff’s regiment succesvol afgeslagen.
Het eerste wapenfeit van de nog in oprichting zijnde Nederlandse krijgsmacht is een feit.
Het regiment van Kolonel Phaff is het stamregiment van huidige Regiment Limburgse Jagers. Deze plaquette is op 6 december 2013 aangeboden aan de stad Breda ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van het Regiment.
Omschrijving: gedenktegel De Nieuwe mark
Afm.: 35 x 35 cm
Jaar: 19-6-2025
Materiaal: corten staal
Locatie: Nieuweweg
Het verhaal:
Deze herdenkingstegel bevindt zich aan de kademuur vlakbij de ‘trappen’ aan de Nieuweweg. Deze tegel is geplaatst tijdens de tweede fase van de herstel van de haven die duurde van 2019 tot medio 2025. De tweede fase betreft het gedeelte langs de Markendaalseweg. Fase één betreft het gedeelte langs de Prinsenkade. De laatste fase betreft het doortrekken van de water tussen het kruispunt Markendaalseweg/Karnemelkstraat en de singel bij de Fellenoordstraat. Dit geschiedt zodra de nieuwbouw appartement complexen aan de Markendaalseweg gereed zijn.
Green Quays: Door de kademuren van de Mark te vergroenen wil GreenQuays de natuur terugbrengen in de stad. De Gemeente Breda wil de muren en de kades van de Nieuwe Mark vergroenen met bomen, (muur)planten en mossen. Dit levert niet alleen een mooi begroeide kademuur op, maar ook een rijk en gevarieerd dierenleven. Straks zul je, als je over de rivier de Mark vaart of op de kades loopt, dus ook hier de natuur kunnen beleven. Welke omstandigheden nodig zijn om tussen de stenen, op de kades en onder water een rijk planten- en dierenleven te creëren, dat gaan acht organisaties de komende drie jaar met elkaar onderzoeken in het project GreenQuays.
Urban Initiative Actions (Urban Innovative Actions / UIA) is een internationale organisatie die zich bezig houdt met ontwikkeling van bijzondere projecten in steden met tenminste 50.000 inwoners.
European Regional Development Fund (ERDF): Het EFRO financiert programma’s die onder gedeelde verantwoordelijkheid vallen van de Europese Commissie en de nationale en regionale overheden van de lidstaten. De overheden van de lidstaten kiezen welke projecten ze financieren en nemen de verantwoordelijkheid voor het dagelijks beheer op zich.
Omschrijving: gedenktegel 10 jaar Oranjeboom
Materiaal: natuursteen
Afm.: ca. 30 x 45 cm
Inscriptie: zie hieronder
Locatie: Oranjeboomplein
Het verhaal:
Inscriptie: Aangebod door Rayonbewoners aan kinderver de Oranjeboom bij 10-jarig bestaan.
De tegel is ingemetseld in een gemetselde plantenbak welke zich op het plein bevindt.
Omschrijving: gedenkplaat voor 46 gevallen wijkbewoners WOII
Afm.: 80 x 45 cm
Jaar: 3-11-2019
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Pastoor Pottersplein
Het verhaal:
Op 3-11-2019 werd door het Belcrum Comité Dodenherdenking een plaquette onthult met de namen van de 46 wijkbewoners die het leven lieten tijdens WOII. De onthulling ging hand in hand met de jaarlijkse herdenking en de 75 jaar bevrijding.
De plaquette bevindt zich naast het Heilig Hartbeeld aan de Pastoor Potterplein dat een oorlogsmonument is.
Omschrijving: infobord Liberation route
Afm.: ca. cm
Materiaal: kunststof
Opschrift:
Locatie: t.o. Café Parkzicht, Paul Windhausenweg 1
Het verhaal:
Dit bord staat voor de Duitse tank bij het Wilhelminapark. Links staat informatie over de ‘Slag op de Schelde’. Rechts op het bord ‘Het Cadeautje van de Polen’. Het betreft de geconfisqueerde Duitse tank, een originele 43 ton zware Panther D-Tank van het bouwjaar 1943. In de Tweede Wereldoorlog is Breda in het najaar van 1944 bevrijd door de Polen. De route die het Poolse leger volgde wordt de Liberationroute genoemd. Voor de tank staat ook een luisterzuil. Door aan het wiel te draaien kun je luisteren naar de belevenissen van de militairen en burgers.
Omschrijving: gedenksteen Vloeiweide
Afm.: 90 x 60 cm
Materiaal: metaal
Opschrift: zie foto
Status: oorlogsmonument Nationaal Comité 4 en 5 mei
Locatie: Café Parkzicht, Paul Windhausenweg 1
Het verhaal:
Het ‘Vloeiweide monument’ aan het Bredase verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en in het bijzonder aan de dertien plaatselijke verzetsmensen die tijdens het drama van de Vloeiweide op 4 oktober 1944 zijn omgekomen.
De namen van de dertien slachtoffers luiden: J.J. Bakker, J.J. v.d. Boogaard, M. v.d. Boogaard, H.P.J. Brautigan, H.J. v.d. Heuvel, N.H. Hofman, J.J. Nelissen, J.M. Oberg, H.G.P.M. v.d. Sande, H.A.J. Touw, F.F.D. Visser, J.D. Vries en H.J.P. Windhausen.
In de Tweede Wereldoorlog heeft de SS een overval gepleegd op een post van de ondergrondse verzetsbeweging, die gevestigd was op het landgoed ‘De Vloeiweide’. Hierbij kwamen onder meer de vrouw en drie kinderen van het boswachtersgezin Neefs en de verzetsmannen Paul Windhausen, J. Oberg, M. v.d. Sande, P. v.d. Boogaard en N. Touw om het leven.
De verzetsmensen N. Brautigam, C. v.d. Boogaard, H. Hofman, F. de Visser, J. Bakker, J. v.d. Heuvel, J. Nelissen en J. de Vries werden door de bezetter gearresteerd en op 5 oktober 1944 in een bos bij Breda gefusilleerd.
Op het landgoed ‘De Vloeiweide’ aan de Hellegatweg in Rijsbergen (gemeente Zundert) staat ook een monument ter nagedachtenis aan de gebeurtenissen op de vloeiweide.
De plaquette hangt aan de gevel van een horecagelegenheid café Parkzicht aan de Paul Windhausenweg. Deze straat is vernoemd naar een van de op de plaquette vermelde verzetsstrijders. Aan de overzijde staat de Duitse tank die door de Poolse verzetsstrijders in de oorlog in beslag is genomen. De tank is eveneens een oorlogsmonument.
Tekst: Nationaal Comité 4 en 5 mei
Paul Windhausen jr (1903-1944), zoon van Paul Windhausen sr. (1871-1944) en Maria Wilhelmina Hilgers, kwam uit een Roermondse kunstenaarsfamilie. Na het doorlopen van het gymnasium van het Bisschoppelijk College in Roermond volgde hij de opleiding Middelbaar Onderwijs tekenen aan de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijs in Amsterdam en in augustus 1927 behaalde hij de akte MA-tekenen. Hij was van 1928 tot 1929 onderwijzer aan de Middelbare kunstnijverheidsschool in Maastricht. Op 1 januari 1929 werd hij benoemd tot tekenleraar aan het Onze Lieve Vrouwelyceum in Breda. In 1933 richtte hij samen met Gerrit de Morée, Dio Rovers en Jan Strube de Kunstkring Breda op.
Windhausen schilderde portretten, landschappen en enkele religieuze werken. Enkele van zijn werken zijn het Spanjaarsgat te Breda (1937), Winter 1942, een houtgravure met stadsgezicht van Breda (1938) en het interieur van IJzergieterij Touw in Breda, bekend als De ijzergieterij. Dit laatste werk was in het bezit van zijn zus, Mevr. Van Hees-Windhausen, en is kort voor 1997 gekocht door de gemeente Breda.
Tijdens de oorlog raakte hij met een collega-leraar van het Onze Lieve Vrouwelyceum in 1943 betrokken bij het verzet. Hij gaf leiding aan een groep verzetsmensen die na Dolle Dinsdag (op 5 september 1944) op het landgoed (thans natuurterrein) De Vloeiweide bij Rijsbergen een radiopost van de Ordedienst onderhield. Dat gebeurde in het huis van boswachter Neefs en diens gezin met vrouw en acht kinderen.
Samen met de andere leden van deze groep werd Windhausen daar bij een overval door de Duitsers om het leven gebracht, drie weken voordat Breda werd bevrijd door de Poolse 1e Pantserdivisie onder leiding van generaal Maczek (29 oktober). Op 4 oktober 1944 werd dit huis – waarschijnlijk door verraad – door de Duitsers overvallen. Bij de overval op de Post in de Vloeiweide werd de verzetsgroep aangetroffen. Er ontstond een hevig vuurgevecht. Windhausen liep naar buiten om vrije aftocht te vragen voor mevrouw Neefs en de kinderen. Vrijwel onmiddellijk werd hij neergeschoten. De zwaargewonde Windhausen werd vervolgens door een Nederlandse SS’er met een pistool doodgeschoten. Het huis werd in brand gestoken. Daarbij kwamen de vrouw van de boswachter en drie van hun kinderen in de vlammen om. Er sneuvelden zeven verzetsmensen en vijf Duitse militairen. Negen overlevenden werden meegevoerd, van wie er de andere dag op de Ginnekense schiethei acht werden terechtgesteld. Alleen de jongste werd gespaard en moest getuige zijn.
Omschrijving: gedenkplaat Wilhemus A. De Leeuw
Afm.: 60 x 37 cm
Jaar: 24-8-1948 tot 6-9-2014 en na juli 2016
Materiaal: koper
Opschrift:
“1940-1945
Ter gedachtenis aan
den gevallene
Wilhelmus A. De Leeuw”
Status: oorlogsmonument Nationaal Comité 4 en 5 mei
Locatie: Stationshal Stationsweg N51 35.694 E4 46.895
Het verhaal:
De 3e sectie van de 2e Wegcompagnie – Bataljon Spoorwegtroepen – had als taak om het station, spoorbrug en emplacement van Dordrecht te bewaken alsmede de spoorbrug voor gemotoriseerd vervoer overschrijdbaar te maken voor de evacuatie van het Veldleger uit Noord-Brabant. Daartoe had zij de beschikking over twee vrachtwagens met houten vlonders om tussen en naast de rails te kunnen plaatsen. De circa 60 man sterke sectie had haar kwartier in de villa Weizigt, vlakbij de spoortunnel en naast het Bos van de Roo. De sectie werd als eerste van alle Nederlandse troepen in Dordrecht op 10 mei in de vroege ochtend met de parachutisten van 3./FJR1 geconfronteerd, wiens landingszone op zichtafstand van de genisten was. Dankzij het juiste beleid van de sectiecommandant, waren alle wachtposten en manschappen voorzien van een 60 patronen rantsoen en waren bovendien wachtposten en patrouilles uitgezet. Toen de Duitsers zich verzamelden nabij de Julianakerk in Dordrecht, werd direct door de genisten het vuur op hen geopend. Daarop maakte de Duitse bevelhebber de fout direct te reageren door een offensieve actie met twee van zijn pelotons te ontwikkelen tegen de spoorwegtroepen.
Soldaat Wilhelmus A. de Leeuw uit lage Zwaluwe behoorde tot de driemans wachtpost op de spoorbrug en sneuvelde in het korte gevecht met het 3e peloton van 3./FJR1 dat als enige in Zwijndrecht was geland en de spoor- en verkeersbrug over de Oude Maas aanviel. Hij sneuvelde bij het brugwachtershuisje op de brug op 10 mei 1940.
Tijdens de verbouwing/nieuwbouw van het station in 2014-2016 is de plaat tijdelijk weggehaald. De gedenkplaat heeft een nieuw plekje gekregen in de NS-hal aan de zuidzijde.
Bron
Omschrijving: gedenkplaat podium Breda 750 jaar
Afm.: 50 x 40 cm
Jaar: 2002
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Valkenbergpark N51 35.473 E4 46.763
Het verhaal:
Een van de vele tegels die Breda rijk is. Deze betreft een herinnering aan 750 jaar Breda. Op 23 juni 1252 schonk de heer van Breda, Hendrik IV van Schoten, een aantal rechten aan de poorters van Breda op het gebied van belastingen, rechtspraak en de militaire verdediging van het land van Breda. Echte stadsrechten waren het niet, want de poorters hadden in 1252 al een eigen rechtspraak. Hieruit, en uit de terminologie van de akte, concluderen historici dat Breda op dat moment al een stad was met een eigen bestuur. De tekst van de oorkonde van 1252 is alleen in afschriften bewaard gebleven. Hij vormt het oudste bewijs van het bestaan van Breda als stad en wordt daarom al eeuwen (ten onrechte) aangehouden als beginjaar van het stedelijke bestaan van Breda.
Omschrijving: gedenksteen Artikel 1
Ontwerper: Maarten Fleuren
Afm.:
Jaar: 10 november 2002
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Status: oorlogsmonument Nationaal Comité 4 en 5 mei
Locatie: Valkenbergpark N51 35.473 E4 46.763
Het verhaal:
Op de gedenkplaat is de volledige tekst van Artikel 1 van de Nederlandse grondwet aangebracht. Met dit monument hebben de tolerantie en het principe van antidiscriminatie symbolisch een vaste plaats gekregen.
Het monument ‘Artikel 1’ in Breda is opgericht, omdat antisemitisme en islamofobie de afgelopen jaren zijn toegenomen. Dit wijst op een klimaat van intolerantie in de Nederlandse maatschappij.
Het Comité Kristallnachtherdenking besloot daarom het juridische fundament van de discriminatiebestrijding in onze maatschappij, Artikel 1 van de Nederlandse grondwet, een stevige plaats te geven in Breda. Dit grondwetsartikel geldt sinds 1984 als symbool voor de bestrijding van discriminatie. Juist nu dit artikel in sommige kringen ter discussie is gesteld, willen de Bredase initiatiefnemers een krachtig signaal afgeven dat een aantasting van dit grondrecht niet getolereerd wordt.
De gedenkplaat is een geschenk van het Comité Kristallnachtherdenking aan de stad Breda. Dit comité bestaat uit: Amnesty International, Diakonie Breda, Nederlands Israëlitische Gemeenschap Breda, Risala, platform van Marokkaanse organisaties, Stichting Nieuwkomers en VluchtelingenWerk, Molukse wijkraad, Stichting Akabe, Anti Fascistische Actie, Jongerenpastoraat Breda, Museum Oorlog en Vrede, COS, Vertizontaal, Palet, steunpunt voor multiculturele ontwikkeling in Noord-Brabant en het Steunpunt tegen discriminatie West-Brabant en staat onder voorzitterschap van journalist Rob Cremer.
Het monument is onthuld op 10 november 2002 door burgemeester Rutten. Op deze dag wordt de jaarlijkse Kristallnachtherdenking gehouden. De gedenksteen bevindt zich aan de zijde van de KMA in het park.
Tekst: Nationaal Comité 4 en 5 mei
Omschrijving: gedenksteen Hemelboom
Afm.: x cm
Jaar: 2010
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Valkenbergpark N51 35.473 E4 46.763
Het verhaal:
Naast de gedenksteen is een x-boom geplant. De boom en de gedenksteen bevinden zich aan de zijde van de Catharinastraat in het park.
Omschrijving: gedenksteen Koningslinde
Afm.: 35 x 25 cm
Jaar: 30-4-2013
Materiaal: brons
Opschrift: zie foto
Locatie: Valkenbergpark N51 35.473 E4 46.763
Het verhaal:
Geen extra info. In 2021 was de boom al ca. 6 meter hoog.
Omschrijving: gedenksteen Pools Militair Erehof Ginneken
Afm.: ca. 1 x 1,2 meter
Jaar: 28-10-2001
Materiaal: kunststof
Opschrift: zie hieronder
Locatie: kerkhof Vogelenzang
Het verhaal:
Infobord over 80 soldaten die gesneuveld zijn in WOII en begraven zijn op het erekerkhof in het Ginneken. De tekst is ook in het Pools vermeld.
Tekstbord naast het monument:
Pools Militair Erehof Ginneken
Op deze erehof liggen in Nederland gesneuvelde Poolse militairen uit de Tweede Wereldoorlog begraven.
Zij behoorden oorspronkelijk tot de eenheden van de Poolse land- en luchtmacht die in september 1939 na de overweldiging van Polen door het Duitse leger uitweken naar Frankrijk, waar ook de Poolse regering haar toevlucht had gezocht. Na de capitulatie van het Franse leger in juni 1940 slaagden de Poolse militairen er opnieuw in aan Duitse krijgsgevangenschap te ontkomen.
Zij wisten via Spanje en Gibraltar Engeland te bereiken. Daar formeerden zij o.m. de 1e Poolse Pantserdivisie onder Generaal Stanislaw Maczek en de 1e Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade. Na de landingen in Normandië in juni 1944 bevochten deze Polen met de geallieerden de bevrijding van West-Europa. In Nederland streden zij in Zeeuws-Vlaanderen, West-Brabant, in de slag om Arnhem en in Drenthe en Groningen.
Meer dan 500 gesneuvelde Poolse soldaten en vliegers vonden in ons land hun laatste rustplaats, 80 van hen hier in Ginneken dat op 29 oktober 1944 door de 1e Poolse Pantserdivisie werd bevrijd.
Oorlogsgravenstichting Zeestraat 85 Postbus 85981 2508CR ‘s-Gravenhage www.ogs.nl
Omschrijving: gedenksteen Koningslinde
Afm.: x cm
Jaar: 7-4-2004
Materiaal: Belgisch natuursteen
Opschrift: zie hieronder
Locatie: Wilhelminapark
Het verhaal:
Opschrift: Koninglinde
Aangeboden door Stadtsbosbeheer ter gelegenheid van de geboorte van de Kroonprinses Amalia op 7 december 2003.
Geplant op 6 april 2004 door burgemeester mr. C.G.J Rutten en leerlingen van groep 7 van basisschool ‘de Spoorzoeker’ ter gelegenheid van Nationale Boomfeestdag 2004.
Gemeente Breda.
In 2021 was de boom al ca. 4,5 meter hoog.
Omschrijving: informatiebord Colonel Thomas Parker
Materiaal: RVS
Afm.: 30 x 20 cm
Inscriptie: zie hieronder
Jaar: 26 juni 2019
Locatie: Wijngaardhof
Het verhaal:
Opschrift:
Colonel Thomas A. Parker
Breda 26 juni 1909 + Las Vegas, 21 januari 1997
Hier werd Andreas (Dries) van Kuijk op 26 juni 1909 geboren. Hij groeide op in Breda en emigreerde als 19-jarige naar Amerika.
Daar veranderde Dries zijn naam in Colonel Thomas A. Parker en werd er wereldberoemd als manager van Elvis Presley. Hij keerde niet meer terug naar Breda en overleed in 1997 op 87-jarige leeftijd in Las Vegas.
Dit gedenkteken werd geplaatst door de fanclub Elvis Matters ter gelegenheid van de 110-e geboortedag van Dries van Kuijk op 26 juni 2019.
Omschrijving: gedenkplaat WOII
Materiaal: brons
Afm.: 30 x 20 cm
Inscriptie: zie foto
Locatie: Wilhelminapark
Het verhaal:
Het monument ‘Panther D-Tank’ in Breda is een originele Duitse Panther D-Tank, gebouwd in het jaar 1943. De 43 ton zware tank is geplaatst op een voetstuk. Op de tank is aan de voorzijde onder de loop een metalen plaquette aangebracht. Voor de tank staat dezelfde plaquette.
De tank is een oorlogsmonument.
Kunst in Breda 