De Gemeente Breda besloot in juni 2024 om de graven van Molukse militairen uit het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger en hun echtgenotes voor onbepaalde tijd in stand te houden en hen te eren met diverse initiatieven, zoals informatieborden over de geschiedenis op de begraafplaatsen en een herdenkingsmonument. Op zaterdag 26 oktober 2024 onthulde burgemeester Depla onder grote belangstelling samen met vertegenwoordigers uit de Molukse gemeenschap dit herdenkingsmonument in park Valkenberg. Het is in nauwe samenwerking met initiatiefgroep ‘bijzondere status graven KNIL-militairen’ tot stand gekomen. Het monument staat symbool voor de erkenning van het leed van de Molukse KNIL-militairen. In 1951 arriveerden 12.500 Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen in Nederland, getraumatiseerd door de Tweede Wereldoorlog en de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. De Molukken kwamen met hun gezinnen aan in een vreemd land na jarenlang met het Nederlandse leger gestreden te hebben tegen het Indonesisch regime dat onafhankelijk van Nederland wilde worden. Het verblijf van deze Molukse KNIL-militairen in Nederland zou tijdelijk zijn in afwachting van een door de Nederlandse regering beloofde terugkeer naar een vrije Republiek der Zuid-Molukken. Uiteindelijk kwam van deze belofte niets terecht en werd het verblijf in Nederland, tegen hun wil in, permanent. De militairen en hun gezinnen werden de eerste 10 jaar opgevangen in voormalige werk- en concentratiekampen, zoals Kamp Westerbork en Kamp Vught. Bovendien wachtte hen een collectief ontslag uit het leger en daarmee het verlies van de KNIL-status. Dit alles heeft veel verdriet, boosheid en leed veroorzaakt dat ook in volgende generaties nog steeds voelbaar is.
Sinds 1963 heeft een deel van de Molukse gemeenschap zich gevestigd in de Bredase wijk de Driesprong. Na een moeizame periode in de jaren 70 en 80, werd in 1996 een convenant opgesteld tussen de gemeente en de Molukse gemeenschap, waarin hun eigenheid en bijzondere geschiedenis werd erkend. Dit vormde de basis voor herstel van vertrouwen en een betere toekomst. De Molukse gemeenschap is inmiddels een gewaardeerd en onlosmakelijk onderdeel van Breda.
De gemeente nam vanaf 1 januari 2024 de kosten van de grafrechten en groot onderhoud van de graven van deze KNIL-militairen en hun echtgenotes voor haar rekening. Ook werd een eenmalig bedrag vrijgemaakt voor het plaatsen van informatieborden bij de ingang op begraafplaatsen Zuylen en Driesprong met daarop de namen van de Molukse KNIL-militairen die op de begraafplaatsen begraven liggen en werden de graven gemarkeerd.
Met de herdenkingsplek in Park Valkenberg wil Gemeente Breda haar respect tonen en recht doen aan de Molukse KNIL-militairen en hun echtgenotes en de moeilijke omstandigheden waarin zij na hun aankomst in Nederland terecht zijn gekomen. Ook wil de gemeente hiermee hun bijzondere geschiedenis en de belangrijke bijdrage die zij geleverd hebben aan de Nederlandse strijd overzee, levend houden. Niet alleen voor de huidige maar ook voor toekomstige generaties.
Het KNIL werd in 1814 opgericht om de Nederlandse koloniale belangen in toenmalig Nederlands-Indië te beschermen, en werd in 1950 ontbonden. Met het eerbetoon door Gemeente Breda is een weg ingeslagen van respect en wederzijds begrip. Het herdenkingsmonument is niet alleen een herinnering aan een gebroken belofte maar staat juist ook symbool voor verzoening en een gezamenlijke en hoopvolle toekomst in Nederland.
In het monument bestaat uit twee hardstenen zuilen waar diverse elementen, teksten en symbolen in zijn verwerkt.
Rechter zuil: Op de top een bronzen plaquette met een portret van een KNIL-militair en zijn echtgenote. Het benadrukt de vaak onderbelichte maar belangrijke rol van de vrouw die achterblijft wanneer haar man in dienst is. Het staat ook symbool voor de gedeelde zorgen van het gezin en de onzekerheden na aankomst in Nederland.
Onder het portret is een ereteken aangebracht met daarop het jaartal 1951, het jaar waarin Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen naar Nederland kwamen. De kruidnagel en nootmuskaat – in het Maleis ‘tjenkeh’ en ‘pala’ – in het midden van het ereteken herinneren aan de specerijenhandel tussen de Molukken en Nederland en de negatieve gevolgen hiervan voor de inheemse bevolking. Het ontwerp is geïnspireerd op een kunstwerk van de Molukse kunstenaar Boetje Pattirane.
Onder dit ereteken staat het symbool van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger.
Tussen de twee bronzen symbolen staat de inscriptie: “Eerbetoon aan de Molukse KNIL-militairen. Een geschiedenis van leed door de gebroken belofte. Een toekomst van hoop door erkenning”.
Linker zuil: Op de top een bronzen plaquette met de tekst: “De witte anjer is het symbool van alle Nederlandse veteranen. Met deze zuil en het witte anjerperk tonen Bredanaars hun waardering en respect voor de onvoorwaardelijke inzet voor onze vrede en veiligheid”. Onder deze plaquette een symbool van de Bredaase Veteranen. Tussen de twee plaquettes de inscriptie: “Trots en verbonden”.
Het gedenkteken is voorzien van een QR-code waarmee meer informatie over de bijzondere geschiedenis van deze Molukse KNIL-militairen opgehaald kan worden.

In navolging van Breda besloot ook de gemeente Vlissingen de KNIL-militairen te eren. Ook zij kregen op 17 januari 2025 speciale bordjes bij de graven en ook hun graven zullen niet meer geruimd worden.

Omschrijving: monument Molukse KNIL-militairen
Materiaal: brons, hardsteen
Hoogte: ca. 1,5 meter
Jaar: 26-10-2024
Inscripties: zie hierboven
Locatie: Valkenberg park N51 35.473 E4 46.763